تعداد نشریات | 43 |
تعداد شمارهها | 1,275 |
تعداد مقالات | 15,753 |
تعداد مشاهده مقاله | 51,869,000 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 14,692,096 |
ارزیابی مخاطرات ژئومورفولوژیکی حوضه آبریز زنوزچای | ||
جغرافیا و برنامهریزی | ||
دوره 25، شماره 77، آبان 1400، صفحه 131-148 اصل مقاله (663.14 K) | ||
نوع مقاله: مقاله علمی پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/gp.2020.41646.2698 | ||
نویسندگان | ||
موسی عابدینی* 1؛ بیوک فتحعلی زاده2؛ معصومه رجبی3 | ||
1استاد گروه جغرافیای طبیعی (ژئومورفولوژی)، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران | ||
2دانشجوی دکتری گروه جغرافیای طبیعی (ژئومورفولوژی)، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران | ||
3استاد گروه جغرافیای طبیعی (ژئومورفولوژی)، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران | ||
چکیده | ||
در پژوهش حاضر مخاطرات ژئومورفولوژیکی حوضه آبریز زنوزچای- واقع در شمال شهرستان مرند استان آذربایجان شرقی- مورد ارزیابی قرار گرفت. ابتدا طریق تهیه نقشههای پهنهبندی نئوتکتونیک، سیلاب و زمینلغزش صورت گرفت. پهنهبندی فعالیتهای تکتونیکی نسبی (Iat) از طریق میانگینگیری و ترکیب شاخصهای ژئومورفیک گرادیان طولی آبراهه، انتگرال هیپسومتریک، شکل حوضه زهکشی، سینوزیته جبهه کوهستان، نسبت پهنای کف دره به عمق دره و فاکتور عدم تقارن حاصل میشود. نقشههای پهنهبندی مخاطرات سیلاب و زمینلغزش از طریق ترکیب لایه-های موضوعی با بهرهگیری از مدل فرایند تحلیل شبکه (ANP) در بستر سیستم اطلاعات جغرافیایی تهیه شدند. دادههای بارش، تصاویر مدل رقومی ارتفاع (DEM)، نقشههای زمینشناسی و تصاویر ماهوارهای Sentinel مهمترین دادههای مورد استفاده در تحقیق حاضر میباشند. نتایج حاصل از شاخصهای ژئومورفیک بیانگر این است که بخش قابل توجهی از آنومالیهای این شاخصها از اختلافات سنگشناسی حوضه نشات میگیرند. پهنهبندی تکتونیک فعال منطقه نیز حاکی از ضعف نسبی فرایندهای نئوتکتونیکی و جنبش گسلهای منطقه و غلبه فرایندهای فرسایشی میباشد. در رابطه با خطر وقوع سیلاب نتایج مدل ANP نشان داد که متغیرهای شیب، فاصله از رودخانه و تحدب سطح زمین اهمیت بالاتری در پخش سیلاب برعهده دارند. از نظر خطر وقوع سیلاب، درحدود 4 درصد از سطح حوضه زنوزچای در کلاس خطر بسیار زیاد و 4/7 درصد در کلاس خطر زیاد واقع شده است. پهنههای خطرناک منطبق بر بستر درههای دو آبراهه اصلی حوضه میباشند و درنتیجه، بخشهایی از سکونتگاههای موجود در این درهها در معرض سیلابهای مخرب قرار دارند. درنهایت، براساس نتایج مدل ANP سه متغیر شیب، لیتولوژی و بارش اهمیت بالاتری در احتمال وقوع زمینلغزشهای منطقه دارند. درحدود 16 درصد حوضه زنوزچای در کلاس خطر زیاد و 7 درصد آن در کلاس خطر بسیار زیاد زمینلغزش واقع شدهاند. وقوع زمینلغزش در قسمتهای میانی حوضه به دلیل مجموعهای از شرایط، مانند حضور شیب و سازندهای زمینشناسی مستعد، از احتمال بالاتری برخوردار است. | ||
کلیدواژهها | ||
مخاطرات ژئومورفولوژیکی؛ سیلاب؛ زمینلغزش؛ نئوتکتونیک؛ GIS؛ حوضه زنوزچای | ||
مراجع | ||
حاتمینژاد، حسین، آتشافروز، نسرین و آروین، محمود، (1396)، پهنهبندی خطر سیل با استفاده از تحلیل چندمعیاره و GIS مطالعه موردی: شهرستان ایذه، فصلنامه دانش پیشگیری و مدیریت بحران، دوره 7، شماره 2، صص 44-57. رسایی، آرمان، خسروی، خهبات، حبیبنژاد روشن، محمود، حیدری، ارکان و مشایخان، آرمین، (1394)، پهنهبندی خطر زمینلغزش با مدل رگرسیون چندمتغیره در محیط GIS (مطالعه موردی: حوزه آق مشهد، استان مازندران)، پژوهشنامه مدیریت حوزه آبخیز، سال ششم، شماره 12، صص 205- 215. روستایی، شهرام و جانانه، کریستینه، (1398)، پهنهبندی خطر وقوع ناپایداری دامنهای در حوضه آبریز بالقلوچای اردبیل با استفاده از روش سلسلهمراتبی فازی، جغرافیا و برنامهریزی، دوره 23، شماره 70، شماره پیاپی 23، صص 169-188. عابدینی، موسی و بهشتی جاوید، ابراهیم، (1395)، پهنه بندی خطر وقوع سیلاب حوضه آبخیز لیقوان چای با استفاده از مدل فرآیند تحلیل شبکه و سیستم اطلاعات جغرافیایی، نشریه فضای جغرافیایی، جلد 16، شماره 55، صص 293-312. کیانی، اکبر، فاضلنیا، غریب و رضایی، بیتاله، (1391)، بررسی و اولویتسنجی مخاطرات محیط طبیعی شهر زابل، نشریه جغرافیا و مخاطرات محیطی، دوره 1، شماره 1، صص 98-111. گیلانیپور، علی و متولی، صدرالدین، (1394)، پهنه بندی خطر زمین لغزش های کم عمق با استفاده از روش های آماری دو متغیره و GIS (مطالعه موردی: حوضه آبخیز گلندرود)، فصلنامه اکوسیستم های طبیعی ایران، دوره 6، شماره 2، شماره پیاپی 19، صص 57-78. مددی، عقیل، پیروزی، الناز و پرستار، سمیه، (1395)، پهنهبندی و خطر سیلاب در حوضه آبخیز آقلاقان چای، طرح پژوهشی، دانشگاه محقق اردبیلی. منصوری، هاشم، وکیلی اوندری، فاطمه و خطیب، محمد مهدی، (1395)، پهنهبندی خطر زمین لغزش به روش تحلیل سلسله مراتبی و منطق بولین در کوه باقران (جنوب بیرجند)، دوفصلنامه علمی یافتههای نوین زمینشناسی کاربردی، دوره 10، شماره 20، صص 49-61. موسسه ژئوفیزیک، مرکز لرزهنگاری کشوری، (1393)، نقشههای لرزهخیزی استانهای ایران 2015-1900 (1393-1278). موسوی، سیده معصومه، نگهبان، سعید، رخشانی مقدم، حیدر و حسینزاده، سید محسن، (1395)، ارزیابی و پهنهبندی خطر سیلخیزی با استفاده از منطق فازی TOPSIS در محیط GIS (مطالعه موردی: حوضه آبخیز شهر باغملک)، مجله مخاطرات محیط طبیعی، سال پنجم، شماره دهم، صص 79-98. نوجوان، محمد رضا، سادات شاهزیدی، سمیه، داودی، محمود و امین رعایا، هاجر، (1398)، پهنهبندی خطر زمین لغزش با استفاده از تلفیق دو مدل فرآیند تحلیل سلسله مراتبی و فازی (مطالعه موردی: حوضه آبخیز کمه، استان اصفهان)، پژوهشهای ژئومورفولوژی کمی، دوره 7، شماره 4، شماره پیاپی 28، صص 142-159. نیری، هادی و سالاری، ممند، (1397)، ارزیابی حوضههای آبخیز استان کردستان از منظر تکتونیک فعال با رویکرد کمی- مقایسهای مبتنی بر تحلیل شبکه زهکشی، جغرافیا و برنامهریزی، سال 22، شماره 64، صص 289-310 Adhikari, M. (2011). Bivariate statistical analysis of landslide susceptibility in western Nepal. Master thesis in geosciences. University of Oslo. pp: 1-88. Alcántara-Ayala, I and Goudie, A.S. (2010). Geomorphological Hazards and Disaster Prevention. Cambridge University Press. Ayalew, L and Yamagishi, H. (2005). The application of GIS-based logistic regression for landslide susceptibility mapping in the Kakuda-Yahiko Mountains, Central Japan. Geomorphology 65: 15–31. Bull, W.B and McFadden, L.D. (1977). Tectonic geomorphology of North fault, California InDoehring (Ed.), Geomorphology of arid regions. Allen &Unwin. London. Pp:115-138. Bull, W.B. (2007). Tectonic geomorphology of mountains: a new approach to paleoseismology. Blackwell Publishing. Bull, W.B. (2009). Tectonically active landscapes. Wiley- Blackwell. Choi, Jaewon., Oh, Hyun-Joo., Lee, Hong-Jin., Lee, Changwook., Lee, Saro. (2012). Combining landslide susceptibility maps obtained from frequency ratio, logistic regression, and artificial neural network models using ASTER images and GIS. Engineering geology 124: 12-23. Conforti, M., Pascale, S., Robustelli, G., and Sdao, F. (2014). Evaluation of prediction capability of the artificial neural networks for mapping landslide susceptibility in the Turbolo River catchment (northern Calabria, Italy). Catena, 113, 236-250. El Hamdouni, R., Irigaray, C., Fernandez, T., Chacon, J and Keller, E.A. (2008). Assessment of relative active tectonics, southwest border of the Sierra Nevada (Southern Spain). Geomorphology 96, pp: 150-173. Fernández, D.S and Lutz, M.A. (2010). Urban flood hazard zoning in Tucumán Province Argentina, using GIS and multicriteria decision analysis. Engineering Geology No.111, PP: 90–98. Figueroa, A. M and Knot, J. R. (2010). Tectonic geomorphology of the southern Sierra Nevada Mountains (California): Evidence for uplift and basin formation. Geomorphology 123, 34-45. García-Soriano, , Quesada-Román, Adolfo and Zamorano-Orozco, José Juan. (2020). Geomorphological hazards susceptibility in high-density urban areas: A case study of Mexico City. Journal of South American Earth Sciences 102, 102667, 1-11. Gemitzi, A., Falalakis, G., Eskioglou, P and Petalas, C. (2010). Evaluating landslide susceptibility using environmental factors, fuzzy membership functions and GIS. Global nest, vol.12. Giaconia, F., Booth-Rea, Guillermo., Martínez-Martínez, José Miguel., Azañón, José Miguel., Pérez-Peña, José Vicente., Pérez-Romero, Joaquín and Villegas, Irene. (2012). Geomorphic evidence of active tectonics in the Serra Alhamila (eastern Betics, SE Spain). Geomorphology 145-146, 90-106. Griffiths, J. S. (ed.). (2001). Land Surface Evaluation for Engineering Practice. Geological Society Engineering Geology Special Publication, 18. Hamza, T and Raghuvanshi, T. K. (2017). GIS based landslide hazard evaluation and zonation–A case from Jeldu District, Central Ethiopia. Journal of King Saud University-Science, 29 (2), 151-165. Hyndman, Donald and Hyndman, David. (2009). Natural Hazards and Disasters, Second Edition. Brooks/Cole, Cengage Learning. Latrubesse, Edgardo M. (2010). Natural hazards and human-exacerbated disasters in Latin America, special volumes of geomorphology. Elsevier. Peng, Y. (2012). Regional earthquake vulnerability assessment using a combination of MCDM methods. Annals of Operations Research volume 234, 95–110. Perez Pena, J.V. (2009). GIS-Based tools and methods for landscape Qin, Q., H. Tang and Chen, H. (2011). Zoning of highway flood-triggering environment for highway in Fuling District, Chongqing. In: 2011 International Conference on Photonics, 3D imaging, and Visualization. International Society for Optics and Photonics, pp 820530 820530- Sanders, M. H and Clark, P. D. (2010). Geomorphology: Processes, Taxonomy and Applications. Nova Science Publishers, Inc. 216 P. Sharma, S., P. S. Roy, V. Chakravarthi and Srinivasa, R. G. (2018). Flood risk assessment using multi-criteria analysis: a case study from Kopili River Basin, Assam, India. Vieira, Gonçalo; Zêzere, José Luís and Mora, Carla. (2020). Landscapes and landforms of Portugal. Springer. Willemin, J. H. and Knuepfer, Peter L.K. (1994). Kinematics of arc- continent collision in the Eastern Central Range of Taiwan inferred from geomorphic analysis. Journal of Geographical Research, pp: 1-56. Yilmaz, I. (2009). Landslide susceptibility mapping using frequency ratio, logistic regression, artificial neural networks and their comparison: a case study from Kat landslides (Tokat-Turkey). Comp Geosci 35(6):1125–1138. Youssef, A.M., Pradhan, B., Gaber, A.F.D and Buchroithnerm, M.F. (2009). Geomorphological hazard analysis along the Egyptian Red Sea coast between Safaga and Quseir. Natural Hazards and Earth System Sciences, 9, 751- 766. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 588 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 276 |