تعداد نشریات | 44 |
تعداد شمارهها | 1,303 |
تعداد مقالات | 16,035 |
تعداد مشاهده مقاله | 52,539,478 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 15,243,282 |
بررسی واکنشهای ایرانیان نسبت به رواج کالا و محصولات خارجی در عصر قاجار (سالهای 1324-1264 هجری قمری) | ||
فصلنامه تاریخ نامه ایران بعد از اسلام | ||
مقاله 4، دوره 10، شماره 21، دی 1398، صفحه 87-115 اصل مقاله (416.98 K) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/jiiph.2019.10344 | ||
نویسندگان | ||
محمد سلماسی زاده* 1؛ سجاد برزگر هفشجانی2 | ||
1دانشیار دانشگاه تبریز | ||
2دانشجوی دکتری تاریخ دانشگاه تبریز | ||
چکیده | ||
در دوران حکومت قاجاریه بهویژه در نیمهی دوم سده نوزدهم کالاها و تولیدات خارجی به دلایل مختلفی نظیر نوآوری در تولید و برتری تکنولوژی و تفوق سیاسی- نظامی و غیره روانه بازار شهرهای بزرگ و کوچک ایران شد و موجد تغییراتی در سبک زندگی ایرانیان گردید. برخی از این محصولات خارجی از ابتدای ورود و عرضه در بازارهای کشور مورد استقبال و پذیرش مردم قرارگرفتند، برخی دیگر بهمرور زمان پذیرفته شدند و تعدادی از این تولیدات و کالاها هم با اعتراض و مقاومت مردمی روبهرو گردیدند. از اینرو چگونگی مواجهه و برخورد جامعهی ایران با محصولات ماشینی جدید موضوع و سؤال مورد مطالعه این مقاله خواهد بود. اطلاعات این پژوهش از دادههای منابع مختلف کتابخانهای استخراج گردیده و به روش عمدتاً مرسوم در تحقیقات تاریخی، یعنی به صورت توصیفی- تحلیلی به بررسی چرایی و چگونگی کنشها و واکنشهای ناشی از این رخداد پرداخته است. بر پایه اطلاعات پژوهش حاضر میتوان چنین استنتاج کرد که در پذیرش (واکنش مثبت) یا عدم پذیرش (واکنش منفی) تولیدات و کالاهای جدید اروپایی عواملی همچون: ناآشنایی مردم با محصولات جدید، احساس تحمیلی بودن این عناصر وارداتی، تعارض این عناصر با عادتها و ارزشهای فرهنگی و دینی غالب در جامعه، بهاء و منفعت اقتصادی و تداخل با مشاغل و تولیدات بومی اثرگذار بوده است. در حقیقت، چهار عامل اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و روانشناختی در پذیرش یا نفی این عناصر تازه و نو مؤثر بوده است. | ||
کلیدواژهها | ||
قاجاریه؛ تولیدات و محصولات خارجی؛ واکنش ایرانیان؛ پذیرش؛ نفی عقلانی؛ نفی ایدئولوژیک | ||
مراجع | ||
الف) منابع اصلی - استرآبادنامه، (1348)، به کوشش مسیح ذبیحی، با همکاری ایرج افشار و محمدتقی دانشپژوه، تهران: انتشارات فرهنگ ایرانزمین. - اصفهانی، محمدمهدی، (1368)، نصف جهان فی تعریف الاصفهان، تصحیح منوچهر ستوده، چ 2، تهران: امیرکبیر. - اعتمادالسلطنه، محمدحسنخان، (1367)، تاریخ منتظم ناصری، ج 3، تصحیح محمداسماعیل رضوانی، تهران: دنیای کتاب. - اورسُل، ارنست، (1353)، سفرنامه اورسل، ترجمهی علیاصغر سعیدی، تهران: انتشارات زوار. - براون، ادوارد گرانویل، (1381)، یکسال در میان ایرانیان، ترجمه مانی صالحی علامه، تهران: نشر ماه ریز. - پولاک، یاکوب ادوارد، (1368)، سفرنامه پولاک (ایران و ایرانیان)، ترجمه کیکاوس جهانداری، تهران: خوارزمی. - تحویلدار اصفهانی، میرزا حسین، (1388)، جغرافیای اصفهان (جغرافیای طبیعی و انسانی و آمار اصفهان)، به کوشش الهه تیرا، تهران: اختران. - جمالزاده، محمدعلی، (1384)، گنج شایگان، اوضاع اقتصادی ایران، چ 3، تهران: انتشارات سخن. - دالمانی، هانری رنه، (1335)، از خراسان تا بختیاری، ترجمه محمدعلى فره وشى، تهران: امیرکبیر. - دالمانی، هانری رنه، (1378)، از خراسان تا بختیاری، ج 1 و 2، ترجمه غلامرضا سمیعی، تهران: نشر طاوس. - رابینو، هـ.ل، (1357)، ولایات دارالمرز ایران – گیلان، ترجمه جعفر خمامیزاده، رشت: بنیاد فرهنگ ایران، کتابفروشی طاعتی رشت. - سپهر، عبدالحسینخان، (1386)، مرآت الوقایع مظفری، ج 1، تصحیح عبدالحسین نوایى، تهران: میراث مکتوب. - سپهر، محمدتقی لسانالملک، (1377)، ناسخ التواریخ، ج 1، به اهتمام جمشید کیانفر، تهران: اساطیر. - سدیدالسلطنه کبابی، محمدعلی، (1363)، بندرعباس و خلیجفارس (اعلام الناس فی احوال بندرعباس)، به تصحیح احمد اقتداری، تهران: دنیای کتاب. - سرابى، حسینبنعبدالله، (1361)، سفرنامه فرخخان امینالدوله، مخزنالوقایع، تصحیح کریم اصفهانیان و قدرتالله روشنى، چ 2، تهران: اساطیر. - سوزوکی، شین جوء، (1393)، سفرنامه سوزوکی شین جوء (سفر در فلات ایران)، ترجمهی هاشم رجبزاده، تهران: انتشارات طهوری. - سیاح، محمدعلی، (1346)، خاطرات، به کوشش حمید سیاح به تصحیح سیفالله گلکار، تهران: ابنسینا. - شودزکو، الکساندر، (1354)، سرزمین گیلان، ترجمه سیروس سهامی، تهران: پیام. - شیرازی، میرزا صالح (1362)، گزارش سفر میرزا صالح شیرازی، ویرایش همایون شهیدی، تهران: راه نو، چاپخانه سپهر. - صدرالواعظین اصفهانی، جمالالدین [چاپسنگی]، (۱۳۱۸ قمری)، لباس التقوی، شیراز: دارالطباعه محمدی. - ضرابی، عبدالرحیم، (2536 شاهنشاهی)، تاریخ کاشان، چ 3، تهران: امبیرکبیر. - فرهادمیرزا، (1366)، سفرنامه فرهادمیرزا، تصحیح غلامرضا طباطبایىمجد، تهران: مؤسسه مطبوعاتى علمى. - فلاندن، اوژن، (1324)،سفرنامه اوژن فلاندن به ایران در سالهای 1841-1840، ترجمهی حسین نورصادقی، چ 2، تهران: چاپخانه روزنامهی نقش جهان. - کارلاسرنا، (1363)، مردم و دیدنیهای ایران (سفرنامه کارلاسرنا)، ترجمهی غلامرضا سمیعی، تهران: نشر نو. - کتابچه و نظامنامه قواعد مقننه و قانون صحیحه شرکت اسلامیه [چاپسنگی]، (1319 قمری)، اصفهان: بینا. - کرزن، جرج.ن، (1362)، ایران و قضیه ایران، ترجمهی غلامعلی وحید مازندرانی، ج 1 و 2، چ 2، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی. - گوبینو، ژوزف آرتور، (1383)، سه سال در آسیا: سفرنامه کنت دوگوبینو، ترجمهی عبدالرضا هوشنگ مهدوی، تهران: نشر قطره. - مراغهای، زینالعابدین (1388)، سیاحتنامه ابراهیم بیگ، به کوشش محمدعلی سپانلو، تهران: نشر آگه. - مستوفى، عبدالله، (1384)، شرح زندگانى من، ج 1، چ 5، تهران: انتشارات زوار. - مکنزی، چارلز فرانسیس (1359)، سفرنامه شمال: گزارش چاربز فرانسیس مکنزی اولین کنسول انگلیس در رشت از سفر به مازندارن و استرآباد، به کوشش: منصوره اتحادیه (نظام مافی)، تهران: نشر گستره. - واتسن، رابرت گرنت، (بیتا)، تاریخ ایران از ابتدای قرن نوزدهم تا سال 1858، ترجمهی غلامعلی وحید مازندرانی، تهران: انتشارات سخن. - وامبری، آرمین، (1381)، زندگی و سفرهای وامبری: دنباله سیاحت درویش دروغین، ترجمهی محمد حسین آریا، چ 2، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی. - ویشارد، جان، (1363)، بیست سال در ایران، ترجمهی علی پیرنیا، تهران: موسسه انتشارات نوین. - یوشیدا، ماساهارُو، (1373)، سفرنامه یوشیدا ماساهارُو، ترجمهی دکتر هاشم رجب زاده، مشهد: مؤسسه چاپ و انتشارات آستان قدس رضوی. - Bird Isabella, (1988), Journeys in Persia and Kurdistan, 2 vols. Vol 1, 1891; reprint ed. London.
- Stuart, Colonel Charles (1854), Journal of a residence in northern Persia and the adjacent provinces of Turkey, London: bentely.
ب) تحقیقات - ابوطالبی، مهدی، (1395)، عالمان شیعه و صیانت از سرمایههای ملی، تهران: انتشارات کانون اندیشه جوان. - آزاد ارمکی، تقی، (1387)، جامعهشناسی فرهنگ، تهران: نشر علم. - اشرف، احمد، (1359)، موانع تاریخی رشد سرمایهداری در ایران، دوره قاجاریه، تهران: انتشارات زمینه. - آشوری، داریوش، (1380)، تعریفها و مفهوم فرهنگ، چ1 (ویراست سوم)، تهران: نشر آگه. - بهار، محمدتقی(ملکالشعرا)، (2535)، سبکشناسی (یا تاریخ تطور نثر فارسی)، ج 3، چ 4، تهران: امیرکبیر. - راوندى، مرتضى، (1382)، تاریخ اجتماعى ایران، ج 7، چ 2، تهران: انتشاراتنگاه. - سوداگر، محمدرضا، (١٣٥٧)، رشد روابط سرمایهداری در ایران، تهران: بینا. - شمیم، علیاصغر، (1384)، ایران در دورۀ سلطنت قاجار قرن سیزدهم و نیمۀ اول قرن چهاردهم، چ3، تهران: انتشارات زریاب. - شهری، جعفر، (1369)، تاریخ اجتماعی تهران در قرن سیزدهم، ج 2، چ 2، تهران: مؤسسه خدمات فرهنگی رسا. - عبدالهیف، فتحالله، (1336)، مناسبات روسیه و ایران و سیاست انگلستان در ایران، ترجمهی غلامحسین متین، تهران: انتشارات ستاره. - عضدانلو، حمید، (1384)، آشنایی با مفاهیم اساسی جامعهشناسی، تهران: نشر نی. - عیسوی، چارلز، (1362)، تاریخ اقتصادی ایران (عصرقاجار، 1332 – 1215 ﻫ ق)، مترجم یعقوب آژند، تهران: نشر گستره. - فشاهی، محمدرضا، (1360)، تکوین سرمایهداری در ایران، بیجا: انتشارات گوتنبرگ. - فوران، جان، (1389)، مقاومت شکننده: تاریخ تحولات اجتماعی ایران از صفویه تا سالهای پس از انقلاب اسلامی، ترجمهی احمد تدین، چ 10، تهران: انتشارات رسا. - کسروی، احمد، (بیتا)، تاریخچۀ چپوق و غلیان، چ2، بیجا: نشر مؤسسه مطبوعاتی شرق. - لمبتون، آن.ک.س، (1385)، سیری در تاریخ ایران بعد از اسلام، ترجمه یعقوب آژند، چ 3، تهران: امیرکبیر. - محبوبی اردکانی، حسین، (1370)، تاریخ مؤسسات تمدنی جدید در ایران، ج 1، چ 2، تهران: انتشارات دانشگاه تهران. - وحدت، فرزین، (1390)، رویارویی فکری ایرانیان و مدرنیت، ترجمهی مهدی حقیقتخواه، چ 3، تهران: انتشارات ققنوس. ج) مقالات - ابوالحسنی (منذر)، علی، «مروری بر اندیشه و سیره سیاسی صاحب عروه»، فصلنامه تاریخ معاصر، شماره 42، 1386، صص 204-133. - بینا، «سابقه تمدن جدید در ایران: آبله کوبی در ایران»، مجله یادگار، سال 4، شماره 3، آبان 1326، صص 72-68. - رهدار، احمد، «کلیاتی درباره غربشناسی علمای شیعه با تکیه بر تحولات تاریخ معاصر ایران»، رواق اندیشه، شماره 4، آبان 1384، صص 59-36. - زاهد زاهدانی، سعید و سعیده گروسی، «هیأتهای مذهبی و تشکیلات صنفی بهمثابه سازمانهای غیردولتی»، مطالعه موردی دورهی قاجار، مجلهی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه اصفهان، دوره 2، شماره 31-30، پاییز و زمستان 1381، صص 244-215. - زرگرینژاد، غلامحسین، «ارشاد العباد الی عمارة البلاد رسالهای در دفاع از اقتصاد ملی در دورۀ قاجار»، فرهنگ توسعه، شماره 1، شهریور ۱۳۷۱، صص 29-22. - فاضلی، نعمتالله، «مقاومت فرهنگی در برابر نوآوریها و فناوریهای تازه در ایران»، رشد علوم اجتماعی، دورهی 11، شماره 1، پاییز 1386، صص 9-5. - گفتگو جنیفر اسکارس با سامان صفرزایی، «دختر ناصرالدینشاه پیشگام تغییر لباس زنان قاجار شد»، سایت تاریخ ایرانی، 11 اردیبهشت 1391، لینک مطلب: http://tarikhirani.ir/Modules/files/Phtml/files.PrintVersion.Html.php?Lang=fa&TypeId=48&filesId=488 - محمدی، سید بیوک و ناهید مؤید حکمت، «بررسی واکنشهای ایرانیان به عناصر فرهنگی غرب»، دو فصلنامه غربشناسی بنیادی، سال 4، شماره 1، بهار و تابستان 1392، صص 111-81. د) روزنامهها - روزنامه احتیاج (1316 قمری) سال 1، شماره 1، 3. - روزنامه ثریا (1316 قمری)سال 1، شماره 6، 13، 17، 18، 20، 25، 27، 33، 46. - روزنامه حبلالمتین (1324 قمری) سال 13 ، شماره 33. - روزنامه کمال(1317 قمری) سال 1، شماره 2، 8. - روزنامه کمال (1318 قمری) سال 1، شماره 2، 18. - روزنامه وقایع اتفاقیه، پنجشنبه 24 رمضان سال (1267 قمری)، شماره 25. - روزنامه وقایع اتفاقیه، پنجشنبه 3 رمضان سال (1267 قمری)، شماره 22. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 792 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 437 |