تعداد نشریات | 44 |
تعداد شمارهها | 1,305 |
تعداد مقالات | 15,982 |
تعداد مشاهده مقاله | 52,363,546 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 15,132,354 |
کیخسرو اژدهاکش | ||
زبان و ادب فارسی (نشریه سابق دانشکده ادبیات دانشگاه تبریز) | ||
مقاله 2، دوره 72، شماره 240، اسفند 1398، صفحه 23-45 اصل مقاله (751.89 K) | ||
نوع مقاله: علمی- پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/perlit.2020.10296 | ||
نویسنده | ||
سجاد آیدنلو* | ||
دانشیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه پیام نور اورمیه، ایران | ||
چکیده | ||
بزرگترین کردار داستانهای حماسی- اساطیری، اژدهاکشی است. در روایتهای ملّی- پهلوانیِ ایران غیر از یلان سیستان شماری از شاهان نیز با اژدها، موجودات اژدهافش یا اژدهایانِ پیکرگردانیده میستیزند و آنها را میکشند یا در بند میکنند. کیخسروِ کیانی هم یکی از این شهریاران است که در مآخذِ معروف و روایات متداول دربارۀ او، به اژدها اوژنی شناخته شده نیست امّا داستان رویارویی وی با اژدها روایت اصیل و کهنی است که پیشینۀ آن احتمالاً به منابعِ ایرانِ پیش از اسلام میرسد و دو گزارشِ متفاوت از آن در منابعِ عربی و فارسی بازمانده است. گزارش نخست در سنی ملوکالارض و الانبیای حمزۀ اصفهانی و سپس همایوننامۀ زجّاجی و تاریخ گزیده و نزهتالقلوب مستوفی است که در آن کیخسرو اژدهایی را در کوه کوشید مابین فارس و اصفهان میکشد و دیگری، روایتِ واحدِ تاریخ قم که این پادشاه برای دفع زیانکاریِ اژدها به منطقۀ قم میآید و اژدها از دست او میگریزد. داستان اژدهاکشیِ کیخسرو به دلیلِ نیامدن در متون مهم و تأثیرگذاری چون شاهنامه و تاریخ طبری و نیز برجستهتر بودنِ وجهِ قدسی و معنویِ این شاه نسبت به جنبۀ پهلوانی و جنگاوریِ او، ناشناخته و بهدور از توجّه مانده است. | ||
کلیدواژهها | ||
سنی ملوک الارض و الانبیا؛ تاریخ قم؛ کیخسرو؛ اژدها؛ اژدهاکشی | ||
مراجع | ||
- آیدنلو، سجّاد (1388)، «نشانههای سرشت اساطیری افراسیاب در شاهنامه»، از اسطوره تا حماسه (هفت گفتار در شاهنامهپژوهی)، تهران، سخن، چ دوم، صص89- 120. - آیدنلو، سجّاد (1396 الف)، «نکتههایی از روایات پایان کار ضحّاک»، نیمپخته ترنج (بیست مقاله دربارۀ شاهنامه و ادب حماسی ایران)، تهران، سخن، صص123- 151. - آیدنلو، سجّاد (1396ب)، «شیده واژهای نادر در شاهنامه»، در حضرت سیمرغ (بیست و پنج مقاله و یادداشت دربارۀ شاهنامه و ادب حماسی ایران)، تهران، بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار و سخن، صص169- 182. - آیدنلو، سجّاد (1397)، «ماه هاماوران یا شاه هاماوران؟ (تصحیح یک بیت در داستان رستم و اسفندیار) »، پژوهشنامۀ ادب حماسی، سال چهاردهم، شمارۀ اوّل (پیاپی25)، بهار و زمستان، صص13- 34. - آیوازیان (ترزیان)، ماریا (1391)، اشتراکات اساطیری و باورها در منابع ایرانی و ارمنی، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. - ابناسفندیار، بهاءالدینمحمّد (1389)، تاریخ طبرستان، تصحیح استاد عبّاس اقبال آشتیانی، تهران، اساطیر. - اسدی، ابونصر (1317)، گرشاسپنامه، تصحیح حبیب یغمایی، تهران، بروخیم. - اصفهانی، حمزة بن حسن (1367)، تاریخ پیامبران و شاهان، ترجمۀ دکتر جعفر شعار، تهران، امیرکبیر، چ دوم. - اعتمادالسلطنه، محمّدحسنخان (1367)، مراة البلدان، به کوشش دکتر عبدالحسین نوایی و میر هاشم محدّث، تهران، دانشگاه تهران. - ایرانشان بن ابیالخیر (1377)، کوشنامه، تصحیح دکتر جلال متینی، تهران، علمی. - ایرانشاه بن ابیالخیر (1370)، بهمننامه، ویراستۀ دکتر رحیم عفیفی، تهران، علمی و فرهنگی. - باقریتبار، ناهیده (1392)، «دنا»، دانشنامۀ جهان اسلام، تهران، بنیاد دایرة المعارف اسلامی، ج18، صص192 و193. - بریان، پیر (1392)، امپراتوری هخامنشی، ترجمۀ ناهید فروغان، تهران، فرزان روز، چ چهارم. - بهار، مهرداد (1374)، «دربارۀ اساطیر ایران»، جستاری چند در فرهنگ ایران، تهران، فکر روز، چ دوم، صص11- 67. - بیرونی، ابوریحان (1392)، آثار باقیه (از مردمان گذشته)، ترجمۀ پرویز سپیتمان (اذکایی)، تهران، نی. - پیرنیا، حسن (1377)، عصر اساطیری تاریخ ایران (خطوط برجستۀ داستانهای ایران قدیم)، ویرایش: سیروس ایزدی، تهران، هیرمند. - حسندوست، محمّد (1393)، فرهنگ ریشهشناختی زبان فارسی، تهران، فرهنگستان زبان و ادب فارسی. - خالقیمطلق، جلال (1381)، «کیخسرو و کوروش»، سخنهای دیرینه، به کوشش علی دهباشی، تهران، افکار، صص257- 270. - خورناتسی، موسس (1380)، تاریخ ارمنیان، ترجمۀ ادیک باغداساریان (ا. گرمانیک)، تهران، خودِ مولّف. - دیاکونوف، ا. م (1387)، «ماد»، تاریخ ایران (دورۀ ماد)، به سرپرستی ایلیا گرشویچ، ترجمۀ بهرام شالگونی، تهران، جامی، صص93- 241. - دینکرد هفتم (1389)، ترجمۀ دکتر محمّدتقی راشد محصّل، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. - رستگار فسایی، منصور (1379)، اژدها در اساطیر ایران، تهران، توس. - رضی، هاشم (1381)، دانشنامۀ ایران باستان، تهران، سخن. - زجّاجی (1383)، همایوننامه، تصحیح علی پیرنیا، تهران، فرهنگستان زبان و ادب فارسی، نیمۀ دوم. - سرکاراتی، بهمن (1378)، «پهلوان اژدرکش در اساطیر و حماسۀ ایران»، سایههای شکارشده، تهران، قطره، صص237- 249. - شهرستانهای ایرانشهر (1388)، آوانویسی، ترجمۀ فارسی و یادداشتها: دکتر تورج دریایی، ترجمۀ فارسی: دکتر شهرام جلیلیان، تهران، توس. - صفا، ذبیحالله (1363)، حماسهسرایی در ایران، تهران، امیرکبیر، چ چهارم. - طوسی، محمّد بن محمود (1382)، عجایبالمخلوقات و غرایبالموجودات، به اهتمام منوچهر ستوده، تهران، علمی و فرهنگی، چ دوم. - طومار نقّالی شاهنامه (1391)، تصحیح سجّاد آیدنلو، تهران، بهنگار. - فرامرزنامه (1382)، به اهتمام دکتر مجید سرمدی، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی. - فردوسی، ابوالقاسم (1386)، شاهنامه، تصحیح دکتر جلال خالقیمطلق دفتر ششم با همکاری دکتر محمود امیدسالار و دفتر هفتم با همکاری ابوالفضل خطیبی، تهران، مرکز دایرة المعارف بزرگ اسلامی. - فردوسی، ابوالقاسم (1393)، شاهنامه، پیرایش دکتر جلال خالقیمطلق، تهران، سخن. - فیروزمندی، بهمن (1393)، «تاریخ سیاسی ماد»، تاریخ جامع ایران، تهران، مرکز دایرة المعارف بزرگ اسلامی، ج1، صص413- 446. - قمی، حسن بن محمّد (1361)، تاریخ قم، ترجمۀ حسن بن علی قمی، تصحیح و تحشیۀ سیّد جلالالدین طهرانی، تهران، توس. - کویاجی، جهانگیر کوورجی (1380)، بنیادهای اسطوره و حماسۀ ایران، ترجمۀ دکتر جلیل دوستخواه، تهران، چ اوّل از ویراست دوم. - گرین، راجر لنسلین (1394)، کتاب اژدهایان، ترجمۀ شاهده سعیدی، تهران، مرکز. - مجملالتواریخ و القصص (1383)، تصحیح ملکالشعرا بهار، تهران، دنیای کتاب. - مستوفی، حمدالله (1364)،تاریخ گزیده، به اهتمام دکتر عبدالحسین نوایی، تهران، امیرکبیر، چ سوم. - مستوفی، حمدالله (1389)، نزهتالقلوب، تصحیح و تحشیۀ گای لیسترانج، تهران، اساطیر. - مسعودی، علی بن حسین (1387)، مروجالذهب و معادنالجواهر، مترجم ابوالقاسم پاینده، تهران، علمی و فرهنگی، چ هشتم. - مختاری (1397)، شهریارنامه، تصحیح دکتر رضا غفوری، تهران، بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار و سخن. - مولایی، چنگیز (1393)، «کیخسرو»، دانشنامۀ زبان و ادب فارسی، به سرپرستی اسماعیل سعادت، تهران، فرهنگستان زبان و ادب فارسی، ج5، صص445- 449. - میرخواند (1380)، تاریخ روضهالصفا فی سیرة الانبیاء و الملوک، تصحیح و تحشیۀ جمشید کیانفر، تهران، اساطیر. - میرعابدینی، سیّد ابوطالب و مهیندخت صدیقیان (1386)، فرهنگ اساطیری- حماسی ایران، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنکی، ج2. - نظامی (1387)، خمسه (بر اساس چاپ مسکو- باکو)، تهران، هرمس، چ دوم. - یشتها (1377)، تفسیر و تألیف ابراهیم پور داوود، تهران، اساطیر. - Huart, CL (1997), ((Kay Khusraw)), The Encyclopedia of Islam(New Edition), E. J. Brill, vol, 4, p.815.
- Khaleghi Motlagh, Jalal (1989), ((Aždahā in Persian Literature)), Encyclopedia Iranica, edited by Ehsan Yarshater, New York, Routledge & Kagan Paul, vol, 3. pp. 199- 203.
- SkjÆrvØ, P. O (1989), ((Aždahā in Old and Middle Iranian)), Encyclopedia Iranica, edited by Ehsan Yarshater, New York, Routledge & Kagan Paul, vol, 3. pp. 191- 199 | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 762 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 607 |