آمار
| تعداد نشریات | 31 |
| تعداد شماره‌ها | 677 |
| تعداد مقالات | 7,111 |
| تعداد مشاهده مقاله | 9,027,390 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 8,338,907 |
چالش خوانش عقل‌گروانه از آثار تاریخ‌نگاری ایرانی اسلامی کاربست تفسیرِ خلاصه‌وار در بازخوانی البدء و التاریخ | ||
| دو فصلنامه تاریخ نامه ایران بعد از اسلام | ||
| مقاله 6، دوره 8، شماره 14 - شماره پیاپی 2، بهار 1396، صفحه 151-182 اصل مقاله (555 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| نویسندگان | ||
زُهیر صیامیان گرجی  1؛ سعید موسوی سیانی2
| ||
| 1دانشگاه شهید بهشتی | ||
| 2دانشجوی دکترای تاریخ اسلام در دانشگاه شیراز | ||
| چکیده | ||
| البدء و التاریخ در بزنگاه عصر تدوین تمدن اسلامی به قلم مقدسی تألیف شده و کشمکش‌های گفتمانی اندیشمندان در آن بازتاب یافته است. در عین حال، محققان معاصر آن را نمونه‌ای از نگرش عقلانی- فلسفی به تاریخ در سنت تاریخ‌نگاری اسلامی دانسته‌اند. بنابراین بازیابی «ایدۀ کلیدی» مقدسی در نگارش البدء و التاریخ و «معنای بنیادین» آن، به عنوان مسئلۀ مقالۀ حاضر، مهم و ضروری می‌نماید. در پاسخ بدین مهم، مقاله درصدد نقد تاریخی البدء و التاریخ و بازاندیشی در آن با تکیه بر مبانی نظری تعیّنِ اجتماعی و فرهنگی معرفت و همچنین کاربست تفسیر خلاصه‌وار به مثابۀ روش خوانش و نقد متن است؛ امتزاجی که مقاله را عملاً به یک مطالعۀ موردی در حوزۀ «جامعه‌شناسی معرفتِ هرمنوتیکی» برای کاربست در نقد متون تاریخی مبدل کرده است. از خوانش البدء و التاریخ بر مبنای این چارچوب چنین برمی‌آید که گسترش انسان‌گرایی اسلامی قرن چهارم، که همراه با جهان‌وطنی، دیانت‌گریزی و فردگرایی بوده است، به مثابۀ بخشی از مؤلفه‌های تأثیرگذار اما طردشده ذیل گفتار بدعت در بافتار تاریخی این عصر، بدان گونه که جوئل کرمر بدان می‌پردازد، زمینه‌ای را شکل داد که مقدسی به نگارش کتاب خود از منظر کنش گفتمانی معطوف به سلطه/طرد بپردازد. در فصول مختلف کتاب، وی واکنش منفی خود به این شرایط را نشان می‌دهد و راه برون‌رفت از این شرایطِ به زعم خویش بحرانی را بازگشت به سنت‌گرایی شریعت‌محورانه و تفسیر راست‌کیشانه مبتنی بر آن به مثابۀ تنها چارچوب ارزشمند در سامان‌دهی به زندگی مسلمانان می‌بیند. بنابراین بر خلاف خوانش عقل‌گروانه از این اثر، بازخوانی گذشته و روایت رویدادها در این اثر در چنین راستایی به شکل جدلی و هنجارین تدوین و بازنمایی شده است که ضروری است در نقد تاریخی گزارش‌های آن مورد توجه قرار گیرد. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| البدء و التاریخ؛ نقد تاریخی؛ تفسیر خلاصه‌وار؛ جامعه‌شناسی معرفت هرمنوتیکی؛ انسان‌گرایی اسلامی؛ سنت‌گرایی | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Challenging the Rationalist Readings of Iranian Islamic Historiographic works: Applying the Summary Interpretation to the Re-reading of al-Badʿ va al-Târikh | ||
| نویسندگان [English] | ||
| zohair siamian gorji1؛ Saeid Mousavi siany2 | ||
| 2PhD Student of the History, Shiraz University | ||
| چکیده [English] | ||
| Al-Badʿ va al-Târikh have been written in the formation period of Islamic Civilization by Maqdasi and reflects the discursive struggles of scholars of his era. At the same time, contemporary scholars have described it as an example of rational-philosophical attitude to history in the tradition of Islamic historiography. This paper is an attempt to historically criticize al-Badʿ va al-Târikh and to re-think it according to the theoretical foundations of the social and cultural determination of knowledge, as well as the use of the summary interpretation as a method for reading and criticizing texts, which makes this paper a case study in the field of "hermeneutical sociology of knowledge" applied to the criticism of historical texts. According to a reading of al-Badʿ va al-Târikh based on this framework, the spread of Islamic humanism in the fourth century A.H., which had been accompanied by cosmopolitanism, a kind of secularism, and individualism, as a part of the influential components of the historical context of this period, but rejected as heretic, as Joel Craemer deals with the matter, had created a background on which Maqdasi wrote his book as a discursive act towards the domination/exclusion conditions. In the various chapters of the book, he shows his negative reaction to these conditions and a way out of it by returning to the traditional Shari'a and orthodox interpretation of it as the only valuable framework for organizing the lives of Muslims. Therefore, contrary to the rational readings of this work, the past retelling and the narrative of events in this work have been formulated and represented in a controversial and normative way, which must be considered in the historical criticism of its accounts. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| al-Badʿ va al-Târikh, historical criticism, summary interpretation, hermeneutical sociology of knowledge, Islamic humanism, traditionalism | ||
| مراجع | ||
|
− آذرنوش، آذرتاش (1387)، چالش میان فارسی و عربی (سده‌های نخست)، تهران، نشر نی. − آئینه‌وند، صادق (1387)، علم تاریخ در گسترده تمدن اسلامی، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. − ابن حلاق، وائل (1386)، تاریخ تئوری‌های حقوقی اسلامی: مقدمه‌ای بر اصول فقه سنی، ترجمه محمد راسخ، تهران، نشر نی. − ابوزید، نصر حامد (1394)، متن، قدرت، حقیقت، ترجمه احسان موسوی خلخالی، تهران، انتشارات نیلوفر. − احمدی، بابک (1382)، ساختار و تأویل متن، تهران، نشر مرکز، چاپ ششم. − ارکون، محمد (1394)، دانش اسلامی؛ قرائتی بر مبنای علوم انسانی، ترجمه عبدالقادر سواری، تهران، نسل آفتاب. − ارکون، محمد (1395)، انسان‌گرایی در تفکر اسلامی، ترجمه احسان موسوی خلخالی، تهران، طرح نقد. − استنفورد، مایکل (1384)، درآمدی بر فلسفه تاریخ، ترجمه احمد گل محمدی، تهران، نشر نی، چاپ دوم. − ایزوتسو، توشی‌هیکو (1380)، مفهوم ایمان در کلام اسلامی، ترجمه زهرا پورسینا، تهران، نشر سروش. − بختیاری، شهلا و طاهره نظری ایلخانی آبادی (1390)، «بینش معرفت‌شناسانه در تاریخ‌نگاری مطهر بن طاهر مقدسی»، تاریخ‌نگاری و تاریخ نگری، شماره 7، پیاپی 88، بهار و تابستان 90. − برتنس، هانس (1384)، مبانی نظریۀ ادبی، ترجمۀ محمدرضا ابوالقاسمی، تهران: نشر ماهی. − بنت، اندرو (1388)، مقدمه‌ای بر ادبیات نقد و نظریه، ترجمه احمد تمیم داری، تهران، پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی. − بولت، ریچارد (1364)، گروش به اسلام در قرون میانه، ترجمه محمدحسین وقار، تهران، نشر تاریخ ایران. − الجابری، محمد عابد (1387)، ما و میراث فلسفی‌مان، ترجمۀ سید محمد آل مهدی، تهران: نشر ثالث. − الجابری، محمد عابد (1389)، نقد عقل عربی، تکوین عقل عربی: پژوهشی ساختارگرا در شکل‌گیری عقل کلاسیک عرب، ترجمه سید مهدی آل مهدی، تهران، نشر نسل آفتاب. − چوکسی، جمشید گرشاسب (1381)، ستیز و سازش: زرتشتیان مغلوب و مسلمانان غالب در جامعه ایران نخستین سده‌های اسلامی، ترجمه نادر میرسعیدی، تهران، نشر ققنوس. − حضرتی، حسن (1390)، روش پژوهش در تاریخ‌شناسی، تهران، نشر پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی. − دهقانی، رضا (1390)، «چیستی نقد تاریخی»، پژوهش، سال سوم، شماره اول، صص 145 – 174 − رابینسون، چیس اف (1392)، تاریخ‌نگاری در اسلام، ترجمه محسن الویری، تهران، سمت. − رضوی، سید ابوالفضل (1385)، «بینش و نگرش در تاریخ‌نگاری اسلامی (مطالعۀ موردی تاریخ‌نگاری ابن مطهر مقدسی)»، قبستان، دوره 11، شماره 42، زمستان 85. − رضوی، سید ابوالفضل (1385)، «نقد منبع در تاریخ»، نامه تاریخ‌پژوهان، شماره 6، صص 46 – 65. − رضوی، سید ابوالفضل (1394)، درآمدی بر تاریخ‌نگاری ایرانی اسلامی، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی. − رضوی، سید مسعود، «تاریخ‌نگاری در پرتو خردگرایی/ مطهر بن طاهر مقدسی»، اطلاعات حکمت و معرفت، سال پنجم، شماره 5. − روزنتال، فرانتس (1385)، میراث کلاسیک اسلام، ترجمه علیرضا پلاسید، تهران، نشر طهوری. − روزنتال، فرانتس (1392)، علم پیروزمند، ترجمه علیرضا پلاسید، تهران، نشر گستره. − زرین‌کوب، عبدالحسین (1383)، تاریخ در ترازو، تهران، امیرکبیر. − سجادی، سید صادق و هادی عالم‌زاده (1385)، تاریخ‌نگاری در اسلام، تهران، انتشارات سمت. − سلدن، رامان و ویدوسون، پیتر (1378)، راهنمای نظریۀ ادبی معاصر، ترجمۀ عباس مخبر، تهران: طرح نو. − شبستری، محمد مجتهد (1391)، هرمنوتیک، کتاب، سنت، تهران، طرح نو. − شرفی، عبدالمجید (1382)، عصری‌سازی اندیشه دینی، ترجمه محمد امجد، قم، نشر ناقد. − شفیعی کدکنی، محمدرضا (1374)، «دربارۀ مؤلف»؛ چاپ‌شده در آفرینش و تاریخ، ترجمه محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران، آگه. − صیامیان گرجی، زهیر و سعید موسوی سیانی (1394)، «ضرورت تعامل بین‌رشته‌ای معرفت‌شناسی و علم تاریخ در بررسی چالش‌های شکاکانه درباره امکان و اعتبار شناخت تاریخی»، فصلنامه مطالعات میان‌رشته‌ای در علوم انسانی، دوره هفتم، شماره 3، تابستان 1394، ص 26-1 − فتوحی، محمود (1387)، نظریه تاریخ ادبیات، تهران: نشر سخن. − فرای، ریچارد ن (1363)، عصر زرین فرهنگ ایران، ترجمه: مسعود رجب نیا، تهران، سروش. − فیرحی، داوود (1387) دانش، قدرت و مشروعیت در اسلام، تهران: نشر نی. − کرمر، جوئل ل (1375)، احیای فرهنگی در عهد آل بویه: انسان‌گرایی در عصر رنسانس اسلامی، ترجمه: محمد سعید حنایی کاشانی، تهران، مرکز نشر دانشگاهی. − کرون، پاتریشیا (1394)، تاریخ اندیشه سیاسی در اسلام، ترجمه مسعود جعفری، نشر سخن. − کندی، هیو (1380)، «زندگی عقلانی در چهار سده نخستین اسلامی» در فرهاد دفتری (1380)، سنت‌های عقلانی در اسلام، ترجمه فریدون بدره‌ای، تهران، نشر فرزان روز. − کنوبلاخ؛ هوبرت (1390)، مبانی جامعه‌شناسی معرفت، ترجمه کرامت اله راسخ، تهران، نشر نی. − کیلگز، مری (1388)، درس‌نامه نظریۀ ادبی، ترجمه جلال سخنور، الهه دهنوی، سعید سبزیان، تهران: نشر اختران. − گرین، کیت و لبیهان، جیل (1383)، درس‌نامه نظریه و نقد ادبی، ترجمه حسین پاینده، تهران: روزنگار. − گوتاس، دیمیتری (1381)، تفکر یونانی - فرهنگ عربی: نهضت ترجمه کتاب‌های یونانی به عربی در بغداد و جامعه آغازین عباسی (قرن‌های دوم تا چهارم / هشتم تا دهم)، ترجمه محمد سعید حنایی کاشانی، تهران، نشر مرکز دانشگاهی. − گولدزیهر، ایگناتس (1383)، گرایش‌های تفسیری در میان مسلمانان، ترجمه ناصر طباطبایی، تهران، نشر ققنوس. − لمبارد، موریس (1391)، جغرافیای تاریخی جهان اسلام در چهار قرن نخستین، ترجمه عبدالله ناصری طاهری و سمیه سادات طباطبائی، تهران، پژوهشکده تاریخ اسلام. − متحده، روی (1389)، اوضاع اجتماعی در دورة آل‌بویه: وفاداری و رهبری در جامعه اسلامی سده‌های نخستین، ترجمه محمدرضا مصباحی و علی یحیایی، مشهد، نشر آبی. − متز، آدام (1388)، تمدن اسلامی در قرن چهارم هجری یا رنسانس اسلامی، ترجمه علیرضا ذکاوتی قراگوزلو، تهران، امیرکبیر. − مصطفی، شاکر (1983)، التاریخ العربی و المورخون، بیروت، دارالعلم للملایین. − مقدسی، مطهر بن طاهر (1374)، آفرینش و تاریخ، ترجمه: محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران، آگه. − مکالا، سی بی ین (1387)، بنیادهای علم تاریخ، ترجمه: احمد گل محمدی، تهران، نشر نی. − مک‌کارتی، ای.دی (1388)، معرفت به مثابه فرهنگ، جامعه‌شناسی معرفت جدید، ترجمه: کمال خالق پناه و دیگران، تهران، پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی. − ملایی توانی، علیرضا (1387)، درآمدی بر روش پژوهش در تاریخ، تهران، نشر نی. − مهدی، محسن (1380)، «سنت عقلانی در اسلام» در فرهاد دفتری، سنت‌های عقلانی در اسلام، ترجمه فریدون بدره‌ای، تهران، نشر فرزان روز. − میثمی، جولی اسکات (1391)، تاریخ‌نگاری فارسی، ترجمه: محمد دهقانی، تهران، نشر ماهی. − هیرشلر، کنراد (1395)، تاریخ‌نگاری عربی در دوره میانه: مؤلف به مثابه کنشگر، ترجمه زهیر صیامیان گرجی، تهران، انتشارات سازمان سمت. − والدمن، مریلین (1375)، زمانه، زندگی و کارنامة بیهقی، ترجمة منصورة اتحادیه، تهران، نشر تاریخ ایران. − وایت، هایدن (1389)، «متن تاریخی به مثابۀ فرآورده‌ای ادبی»، چاپ‌شده در تاریخ و روایت، ویراستۀ جفری رابرتز، ترجمۀ جلال فرزانه دهکردی، تهران، دانشگاه امام صادق. − یارشاطر، احسان (1381)، «حضور ایرانیان در جهان اسلام» در ریچارد هوانسیان و جورج صباغ، ترجمه فریدون بدره‌ای، تهران، نشر مرکز بازشناسی اسلام و ایران | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 159 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 101 |
||
