آمار
| تعداد نشریات | 45 |
| تعداد شماره‌ها | 1,398 |
| تعداد مقالات | 17,058 |
| تعداد مشاهده مقاله | 55,033,603 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 17,486,565 |
کارکردهای بلاغی عناصر دیوانی در غزل فارسی؛ از قرن ششم تا هشتم با تکیه بر غزلیّات شاعران برجسته | ||
| زبان و ادب فارسی (نشریه سابق دانشکده ادبیات دانشگاه تبریز) | ||
| مقاله 1، دوره 69، شماره 233، شهریور 1395، صفحه 1-26 اصل مقاله (624.32 K) | ||
| نویسندگان | ||
| میرجلیل اکرمی* 1؛ مجید واحدپور2 | ||
| 1دانشگاه تبریز | ||
| 2دانشجوی دوره دکتری دانشگاه تبریز | ||
| چکیده | ||
| غزل از قرن ششم حضور جدّی و چشمگیر در ادب فارسی می‌یابد. این نوع شعر، با آن‌که از کیفیّت زبانی و معنایی خاصّی برخوردار است که آن را از انواع دیگر شعر متمایز می‌سازد، نمی‌تواند خود را از تأثیر عناصر زبانی دوره‌های پیشین – که عمدتاً عناصر تصویرآفرین هستند- دور نگه دارد. البته طرز نگرش شاعر و جغرافیای فرهنگی که وی در آن پرورش یافته است، نحوة استفاده از این عناصر را دچار دگرگونی می‌سازد. از میان عناصر گوناگون زبانی، می‌توان از عناصر دیوانی نیز سخن گفت. این عناصر سبب پدید آمدن تصاویر برجسته و درخور اعتنایی در غزل شدهاند. عناصر مربوط به دربار وقتی در قصاید فارسی به کار گرفته می‌شوند، به‌ندرت می‌توانند از معنای ظاهری خود عدول کنند. معنای مجازی این عناصر بیشتر در غزل است که خود را نشان می‌دهد. گسترش صنایع ادبی در فضای غزل و تغییر کیفیت این صنایع نسبت به فضای قصیده، سبب می‌شود تا هر آن‌چه که به غنای زبان ادبی کمک می‌کند- از جمله عناصر دیوانی- از طرف شاعران با استقبال مواجه شود. با بررسی غزل فارسی، در دورة مورد مطالعه، به این نکته پی می‌بریم که عناصر مربوط به تمام دیوان‌ها، کمابیش، حیات خود را در این قالب شعری حفظ کرده‌اند. در این مقاله، از میان عناصر دیوانی، عناصر سپاهی (دیوان لشکر)، عناصر دیوان انشاء و عناصر دیوان استیفاء از منظر کارکردهای بلاغی مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| غزل؛ عناصر دیوانی؛ دقایق بلاغی؛ تصویرسازی | ||
| مراجع | ||
|
- اصفهانی، ابوالفضل کمال‌الدین اسماعیل، (1348)، دیوان خلّاق‌المعانی ابوالفضل کمال‌الدین اسماعیل اصفهانی، با مقدمه و حواشی و تعلیقات و فهرست‌ها به‌انضمام رساله‌القوس به‌اهتمام حسین بحرالعلومی، تهران: انتشارات کتابفروشی دهخدا. - انوری، حسن، (1355)، اصطلاحات دیوانی دورة غزنوی و سلجوقی، تهران: طهوری. - ـــــــــــــــــــ ، (1390)، فرهنگ فشردة سخن، تهران: انتشارات سخن. - انوری، محمد بن محمد، (۱۳۸۹)، دیوان انوری، با مقدمة سعید نفیسی، به اهتمام پرویز بابایی، تهران: مؤسسة انتشارات نگاه. - اوحدی مراغی، رکن‌الدین، (1340)، کلیّات اوحدی مراغی، با تصحیح و مقابله و مقدمة سعید نفیسی، تهران: مؤسسة چاپ و انتشارات امیرکبیر. - حافظ، شمس‌الدین محمد، (1377)، دیوان حافظ خواجه شمس الدّین محمد، بر اساس نسخة تصحیح‌شدة قزوینی – غنی، تهران: انتشارات ققنوس. حمیدیان، سعید، (1384)، سعدی در غزل، تهران: نشر قطره. - خاقانی، بدیل بن علی، (1375)، دیوان خاقانی شروانی، با مقدمة بدیع‌الزمان فروزان‌فر، به اهتمام جهانگیر منصور، تهران: انتشارات نگاه. - خجندی، کمال‌الدین مسعود، (1372)، دیوان کمال خجندی، تصحیح و مقابله احمد کرمی، تهران: نشر ما. - خواجوی کرمانی، (1369)، دیوان اشعار خواجوی کرمانی، به‌تصحیح احمد سهیلی خوانساری، تهران: شرکت انتشاراتی پاژنگ. - دهخدا، علی اکبر، (1377)، لغت‌نامه، تهران: انتشارات دانشگاه تهران. - دهلوی، امیرخسرو، (1361)، دیوان کامل امیرخسرو دهلوی، به‌کوشش م. درویش، تهران: سازمان انتشارات جاویدان. - زرین‌کوب، عبدالحسین، (1378)، با کاروان حلّه: مجموعة نقد ادبی، تهران: انتشارات علمی. - ساوجی، سلمان، (1367)، دیوان سلمان ساوجی، شامل غزلیات، ترجیعات، قصاید، رباعیات، با مقدمة تقی تفضلی، به اهتمام منصور مشفق، تهران: انتشارات صفی علیشاه. - سعدی، مصلح بن عبدالله، (1386)، غزلیّات و قصاید سعدی از روی نسخة شادروان محمدعلی فروغی با معنی واژه‌ها و توضیح عبارت‌های دشوار، به‌کوشش غلاورضا ارژنگ، تهران: نشر قطره. - سنایی، مجدود بن آدم، (1388)، دیوان حکیم ابوالمجد مجدود بن آدم سنایی غزنوی، به سعی و اهتمام مدرس رضوی، تهران: انتشارات کتابخانة سنایی. - شفیعی‌کدکنی، محمدرضا، (1375)، صور خیال در شعر فارسی: تحقیق انتقادی در تطوّر ایماژهای شعر پارسی و سیر نظریة بلاغت در اسلام و ایران، تهران: انتشارات آگاه. - ـــــــــــــــــــ ، (1372)، مفلس کیمیافروش، تهران: انتشارات سخن. شمیسا، سیروس، (1386)، سیر غزل در شعر فارسی، تهران: نشر علم. - عطارنیشابوری، شیخ فریدالدین محمد، (1345)، دیوان ع‍طار، به اهتمام و تصحیح تقی تفضلی، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب. - غزنوی، حسن‌بن محمد، (1362)، دیوان سیدحسن غزنوی ملقب به اشرف، به‌تصحیح و مقدمة سیدمحمدتقی مدرس‌رضوی، تهران: انتشارات اساطیر. - فرغانی، سیف‌الدّین‌محمد، (1364)، دیوان سیف‌الدین‌محمد فرغانی ( دورة کامل )، با تصحیح و مقدمة ذبیح‌الله صفا، تهران: انتشارات فردوسی. - قائم‌مقامی، جهانگیر، (1350)،مقدمه‌ای بر شناخت اسناد تاریخی، تهران: سلسلة انتشارات انجمن آثار ملی. - مرتضوی، منوچهر، (1384)، مکتب حافظ یا مقدمه‌ای بر حافظ‌شناسی، تبریز: انتشارات ستوده. - معین، محمد، (1364)، فرهنگ فارسی معین،تهران: انتشارات امیرکبیر. - مولوی، جلال‌الدین محمد بن محمد، (1389 )، کلیات شمس تبریزی، توضیحات، فهرست و کشف‌الابیات: توفیق سبحانی، ج 1 و 2، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی. - ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ، (1388 )، غزلیات شمس تبریز، مقدمه، گزینش و تفسیر: محمدرضا شفیعی‌کدکنی، ج1، تهران: انتشارات سخن.
| ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 1,408 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 1,210 |
||