آمار
| تعداد نشریات | 45 |
| تعداد شمارهها | 1,449 |
| تعداد مقالات | 17,756 |
| تعداد مشاهده مقاله | 57,939,864 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 19,544,513 |
متنشناسی حماسۀ منثور ذوفنوننامه و معرّفی دستنویسهای آن | ||
| زبان و ادب فارسی (نشریه سابق دانشکده ادبیات دانشگاه تبریز) | ||
| مقاله 4، دوره 78، شماره 251، تیر 1404، صفحه 72-95 اصل مقاله (1.41 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/perlit.2025.66614.3783 | ||
| نویسنده | ||
| میلاد جعفرپور* | ||
| استادیار گروه زبان و ادبیّات فارسی، دانشکدۀ ادبیّات و علوم انسانی، دانشگاه حکیم سبزواری، خراسان رضوی، ایران. | ||
| چکیده | ||
| حماسه یکی از انواع ادبی کهن و دورانساز ادب فارسی است و متون ارزشمندی از آن در دو گونۀ منثور و منظوم به عنوان میراث مکتوب بر جای مانده که به برخی از آنها علیرغم نسخ خطّی پرشمار و قدمتی قابل ملاحظه کمتر توجّه شده است. ذوفنوننامه حماسۀ منثوری است که به جهت برجستگی کردارها و میدانداری بیشتر ذوفنون در رویدادهای آن، پهلوانبانونامهای را ماند که هدف شاهدخت جنگاورش تلاش برای دفع کافران، وصال به عاشق و رهایی او از بند رقیب مادینۀ پری است؛ موضوعی که تا کنون جز بانوگشسپنامه، شاید کمتر طرح کلّی یک متن حماسی مستقل را به خود اختصاص داده باشد. از آنجایی که پیشینۀ گونۀ منظوم ذوفنوننامه به سدۀ هشتم هجری بازمیگردد، معرّفی روشمند گونۀ منثور ذوفنوننامه و نسخ خطّی آن ضرورتی دوچندان مییابد. نظر به فقر پژوهشی در این باره، تحقیق بنیادی حاضر به روش توصیفی - تحلیلی انجام شده است و برآیندهای آن به شیوۀ استقرایی در دو بخش عرضه شده است. در بخش نخست، پس از مطالعۀ کهنترین دستنویس شناختۀ ذوفنوننامه و عرضۀ چکیدۀ مشروح رویدادهای آن، ابتدا گزارشی از وجوه متنشناختی روایت در هفت پارۀ وجه تسمیه، راوی، زمان و محلّ تألیف، منشاء پیدایش، ساختارو زبان ارایه شده است، آنگاه با توجّه به برآیندهای حاصله، در بحث نسخهشناسی سه دستنویس ذوفنوننامه از سه مکتب داستانپردازی ایران، ماوراءالنّهر و شبهقارّه ارائه شده است. | ||
| کلیدواژهها | ||
| حماسۀ منثور؛ ذوفنوننامه؛ متنشناسی؛ نسخهشناسی | ||
| مراجع | ||
|
آقابزرگ طهرانی، محمّدمحسن. (1983م). الذریعة إلی تصانیف الشّیعة. ج 1، 2، ۴، ۵ و 7. بیروت: دارالأضواء.
ابنندیم، محمّد بن اسحاق. (1381). الفهرست. ترجمۀ محمّدرضا تجدّد. چ 1. تهران: اساطیر.
جعفرپور، میلاد. (1۴02). «جنگنامۀ محمّد حنفیّه یا مسیّبنامه؟ (پاسخ به ابهام عنوانی چندگانه از یک روایت ابوطاهر طرسوسی با رویکرد نسخهشناختی)». دوفصلنامۀ پژوهشهای نسخهشناسی و تصحیح متون. دورۀ 2. شمارۀ 2/۴. صص 2۴۴ - 273. https://doi.org/10.22034/crtc.2023.172473
جنگنامۀ امام محمّد حنفیّه. (ت 12۶1 ق). دستنویس کتابخانۀ آکادمی علوم جمهوری تاجیکستان. شمارۀ 1/3۴۴. بیکا.
جنگنامۀ حضرت امیر محمّد حنیف. (ت 1188 ق). دستنویس کتابخانۀ آسیایی بنگال کلکته. شمارۀ D 128 / 232. محلّ تحریر: فرّخآباد. بیکا.
جنگنامۀ محمّد حنفیّه، دستنویس کتابخانۀ گنجبخش پاکستان. شمارۀ ۴۴۳۲. بیتا. بیکا.
جنگنامۀ محمّد حنفیّه، دستنویس کتابخانۀ گنجبخش پاکستان. شمارۀ 93۶1. بیتا. بیکا.
حموی، محمّد بن اسحاق. (13۶3). أنیسالمؤمنین. تصحیح میرهاشم محدّث. تهران: بنیاد بعثت واحد تحقیقات اسلامی.
درایتی، مصطفی. (1391). فهرستگان نسخههای خطّی ایران (فنخا). ج 1۴. چ 1. تهران: سازمان اسناد و کتابخانۀ ملّی ایران.
ذوالفقاری، حسن؛ باقری، بهادر. (1399). افسانههای پهلوانی ایران (معرّفی و تحلیل شصت افسانۀ منظوم و منثور پهلوانی ادب فارسی). ۴ ج. چ 1. تهران: خاموش.
سیَر محمّد حنفیّه. (ت 1270 ق). دستنویس کتابخانۀ گنجبخش پاکستان. شمارۀ ۶/1990. کاتب: محمّدزاهد ولد میان میرصاحب.
شکوفگی، حامد. (139۴). «معرّفی و بررسی زیغنوننامه: حماسۀ دینی عاشقانه در قرن هشتم هجری». پیام بهارستان. دورۀ 2. سال 7. شمارۀ ۲۵. صص 33-۴۸.
شوشتری، نوراللّه بن شریفالدّین. (1377). مجالسالمؤمنین. 2 ج. تهران: اسلامیه.
عاشقی، محمّد بن ابوالخیر. (تحریر1220 ق). زیغنوننامه. سرودۀ 780 ق. دستنویس کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی. شمارۀ 1۴172. کاتب: محمّدافضل ولد محمّدعادل.
فاضل [یزدی مطلق]، محمود. (13۵۴). فهرست نسخههای خطّی دانشکدۀ ادبیّات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد. مشهد: دانشگاه فردوسی.
فرجاللّهی، رحیم؛ ولدانی، غلامحسین شریفی. (1399). «پژوهشی در قدمت و اصالت جنگنامههای محمّد حنفیّه». فصلنامۀ شعرپژوهی بوستان ادب دانشگاه شیراز. سال 12. شمارۀ 3/۴۵. صص 1۵9-18۶. https://doi.org/10.22099/jba.2019.33137.3346
فرجاللّهی، رحیم. (1398). «تحلیل ساختار و محتوای قصّههای منظوم حماسی شیعی». رسالۀ دکتری رشتۀ زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه اصفهان. استاد راهنما: غلامحسین شریفی ولدانی. استاد مشاور: سعید شفیعیون.
قصّۀ امام محمّد حنفیّه رضی اللّه عنه و ذوفنون. (ت 1200 ق؟). دستنویس کتابخانۀ ابوریحان بیرونی ازبکستان. شمارۀ ۶۰۰۵. بیکا.
قصّۀ محمّد حنفیّه، دستنویس کتابخانۀ دانشکدۀ ادبیّاتوعلوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد. شمارۀ 3۵2. تاریخ کتابت: 122۴ ق. بیکا.
کریمی، اصغر؛ جعفری قنواتی، محمّد [ویراستاران علمی]. (139۵). دانشنامۀ فرهنگ مردم ایران. زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی. ج ۴. چ 1. تهران: مرکز دایرةالمعارف بزرگ اسلامی.
منزوی، احمد. (13۶۵). فهرست مشترک نسخههای خطّی فارسی پاکستان. ج ۶. چ 1. لاهور: مرکز تحقیقات فارسی ایران و پاکستان.
موجانی، سیّدعلی؛ علیمردان، امریزدان. (137۶). فهرست نسخ خطّی فارسی انستیتوی آثار خطّی تاجیکستان. ج 1. چ 1. تهران: وزارت امور خارجه. مؤسّسۀ چاپ و انتشارات.
نجاشی، احمد بن علی. (1۴32 ق). رجال. تحقیق السیّد الشبیری الزنجانی. قم: موسسّة النشر الإسلامی.
هفده غزا. (ت 132۴ ق). دستنویس کتابخانۀ گنجبخش پاکستان. شمارۀ 8۴08. کاتب: محمّدموسی قوم بارکزایی ملازم شاهی.
یاقوت حموی، یاقوت بن عبداللّه. (1993 م). معجم الادباء. تحقیق احسان عبّاس. 7 ج. چ 1. بیروت: دارالغرب الإسلامی.
Calmard, Jean. (1998). "Mohammad b. al-Hanafiyya dans la religion populaire, le folklore, les légendes dans le monde turco-persan et indo-persan", Cahiers d’Asie central (En ligne), No 5/6, pp: 201-220. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 441 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 239 |
||