دانشگاه تبریز
فهرست نشریات دارای اعتبار وزارت علوم، تحقیقات و فناوری
پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC)

 آمار

تعداد نشریات45
تعداد شماره‌ها1,391
تعداد مقالات17,020
تعداد مشاهده مقاله54,890,152
تعداد دریافت فایل اصل مقاله17,404,595
نجف زاده, علی, براقی, فضل الله. (1404). بررسی فعالیت‎های‎ اقتصادی تجارتخانه کوزه ‎کنانی و چالش‎ های آن در مشهد دوره پهلوی: از صادرات تا تولید صنعتی. سامانه مدیریت نشریات علمی, 16(42), 163-189. doi: 10.22034/jiiph.2024.61427.2512
علی نجف زاده; فضل الله براقی. "بررسی فعالیت‎های‎ اقتصادی تجارتخانه کوزه ‎کنانی و چالش‎ های آن در مشهد دوره پهلوی: از صادرات تا تولید صنعتی". سامانه مدیریت نشریات علمی, 16, 42, 1404, 163-189. doi: 10.22034/jiiph.2024.61427.2512
نجف زاده, علی, براقی, فضل الله. (1404). 'بررسی فعالیت‎های‎ اقتصادی تجارتخانه کوزه ‎کنانی و چالش‎ های آن در مشهد دوره پهلوی: از صادرات تا تولید صنعتی', سامانه مدیریت نشریات علمی, 16(42), pp. 163-189. doi: 10.22034/jiiph.2024.61427.2512
نجف زاده, علی, براقی, فضل الله. بررسی فعالیت‎های‎ اقتصادی تجارتخانه کوزه ‎کنانی و چالش‎ های آن در مشهد دوره پهلوی: از صادرات تا تولید صنعتی. سامانه مدیریت نشریات علمی, 1404; 16(42): 163-189. doi: 10.22034/jiiph.2024.61427.2512

بررسی فعالیت‎های‎ اقتصادی تجارتخانه کوزه ‎کنانی و چالش‎ های آن در مشهد دوره پهلوی: از صادرات تا تولید صنعتی

فصلنامه تاریخ نامه ایران بعد از اسلام
دوره 16، شماره 42، فروردین 1404، صفحه 163-189    اصل مقاله (750.67 K)
نوع مقاله: مقاله پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/jiiph.2024.61427.2512
نویسندگان
علی نجف زاده* 1؛ فضل الله براقی2
1استادیار گروه تاریخ دانشگاه بیرجند، ایران
2استادیار گروه تاریخ دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
چکیده
حاج کاظم کوزه‎کنانی (متوفی 131۶ش.) یکی از تجار ثروتمند و تأثیرگذار مشهد در دورۀ پهلوی اول بود. او پس از انقلاب 1917م. روسیه و تسلط بلشویک‎ها، از بخارا به مشهد مهاجرت کرد و توانست در سال‎های بحران اقتصادی ایران برخلاف بسیاری از تجار که ورشکست شدند، تجارتخانۀ پررونقی در مشهد تأسیس کند و شعبات متعددی از آن‎ را در داخل و خارج از ایران با مرکزیت مشهد دایر نماید. تجارتخانۀ کوزه‎کنانی در ردیف تجارتخانه‌های درجه‌اول خراسان در اوایل دوره پهلوی بود. پژوهش حاضر درصدد است به این سؤالات پاسخ دهد که تجارتخانه کوزه‎کنانی در چه زمینه‎هایی فعالیت می‎کرد؟ کوزه‌کنانی چه راهکارهایی برای رونق اقتصادی تجارتخانه‎اش اندیشید؟ و مهم‌ترین چالش‎های تجارتخانه‎اش چه بود؟ تحقیق حاضر تلاش دارد با تکیه بر اسناد و نشریات به شیوه توصیفی-تحلیلی، وضعیت تجارتخانه کوزه‎کنانی را طی دو دهه بررسی کند. این پژوهش نشان داد کوزه‎کنانی در مشهد فعالیت‎های تجاری‎اش را توسعه داد و پس از مسافرت به اروپا و مطالعه، علاوه بر صادرات و واردات، به جنبه‎های تولیدی، کسب امتیازات انحصاری و وارد کردن کارخانه‎های جدید توجه کرد. او برای عملی کردن اهدافش به دنبال دریافت امتیاز انحصاری کارخانه روغن‎کشی، نخ‎ریسی، متقال‎بافی، کبریت‎سازی و سدسازی و حتی واردات گوسفند قره‎گل برای تولید پوست رفت و توانست کارخانه‎های پنبه‎پاک‎کنی، سیگارسازی، شکلات‎سازی، تعمیر اتومبیل و ریسمان‎بافی دایر کند. فعالیت‎های او در زمینه‎های مختلف با قوانین پیچیده اداری، سوء‎استفاده‎ها و اعمال نفوذ مأموران دولتی همراه شد که موانعی برای پیشرفت فعالیتش ایجاد ‎کردند. با وجود این، تجارتخانۀ کوزه‎کنانی در زمینه تولید شکلات، سیگار و پوست قره‎گل از پیشگامان اقتصادی بود ولی با مرگ وی، پسرانش به‌جای تولید، بیشتر به صادرات روی آوردند.
کلیدواژه‌ها
تجارت خارجه؛ صادرات؛ صنایع جدید؛ کوزه‎کنانی؛ مشهد
مراجع
الف) منابع فارسی

کتاب‎ها

  • احتشام کاویانیان، محمد (13۵۵). شمس‎الشموس یا تاریخ آستان قدس، مشهد: آستان قدس.
  • اسناد موقوفات آستان‎قدس رضوی در هرات (13۶0-1181ق). (1378). به کوشش علی کریمیان، تهران: سازمان اسناد ملی ایران، پژوهشکده اسناد.
  • سید قطبی، سید مهدی (1۴01). اخبار خراسان در مطبوعات دوره رضا شاه، قم: مجمع ذخایر اسلامی.
  • شوشتری، سید محمدعلی (1399). خاطرات سیاسی سید محمدعلی شوشتری، به اهتمام غلامحسین میرزا صالح، تهران: کویر.
  • فتحی، نصرالله (13۵2). زندگینامه شهید نیکنام ثقه‎الاسلام تبریزی 1277-1330هجری؛ و بخشی از تاریخ مستند مشروطیت ایران، تهران: بنیاد نیکوکاری نوریانی.
  • غلامحسین میرزا صالح (1387). فروپاشی قاجار و برآمدن پهلوی: گزارش کنسولگری‎های انگلیس، ترجمه غلامحسین میرزا صالح، تهران: نگاه معاصر.
  • ستاد ارتش هند انگلیس (1398). فرهنگ رجال، قبایل و افراد در خراسان، سیستان و قاینات، ترجمه محمود رفیعی، بیرجند: چهار درخت.
  • مدرس رضوی، محمدتقی و دیگران (1388). مشهد در آغاز قرن چهاردهم خورشیدی مشهور به گزارش مکتب شاهپور، تصحیح و توضیح سید مهدی سیدی فرخد، مشهد: آهنگ قلم.
  • مولوی، عبدالحمید (13۵3). پیش‎نویس فهرست موقوفات آستان قدس رضوی، مشهد: دفتر موقوفات آستان قدس.
  • نجف‎زاده، علی و قصابی گزکوه، جلیل (1۴03). تاریخ اقتصادی مشهد (از دوره ناصری تا انقلاب اسلامی)، مشهد: بوی شهر بهشت.
مقالات

  • پورمحمدی املشی، نصرالله، رحمانی، سعیده، خازنی، معصومه (13۴2). بررسی سیاست دولت پهلوی اول نسبت به بازگشت مهاجران ایرانی از شوروی. تاریخ‎نامه ایران بعد از اسلام، 1۴(3۶)، ۵3-82.                                   22034/JIIPH.2023.53396.2366
  • بختیاری، محمد و اصلاحی، متین سادات (1۴03). بررسی سیاست‎های فقرزدایی دولت پهلوی اول بر مبنای نظریه دولت توسعه گرا (مطالعه موردی اصفهان). تاریخ‎نامه ایران بعد از اسلام، 1۵(۴۱)، ۴۹-77. 22034/JIIPH.2024.61156.2510
گزارش‎ها

  • فاطمی، فائزه (1۴00). پایان‎نامه بررسی کارکردها و فعالیت‎های تجارتخانه‎های مشهد در عصر پهلوی، گروه تاریخ دانشگاه بیرجند استاد راهنما دکتر زهرا علیزاده بیرجندی، استاد مشاور دکتر مجتبی خلیفه.
  • نجف‎زاده، علی (1۴03). از اطاق تا اتاق، گذری بر بیش از 90 سال تحولات تاریخی و فعالیت تشکلی در عرصه اقتصادی، مشهد: مدال ورزش.
اسناد

  • سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران (ساکما): ش 09290۴-2۴0، 0۵۴۵2۵-2۴0، 11۶37-2۴0، 028337-293، 3001۵-293، 0۴7۴87- 310، 0۴7۴80- 310، 2۵2۴۶- 310، 0221۴1 -310، 03۵۶۴9 -310.
  • اداره اسناد و تاریخ دیپلماسی وزارت امور خارجه (استادوخ)، سال 1303ش، کارتن 1۶، پوشه 8۵.
  • -----------------------------------، سال 1303ش، کارتن 39، پوشه 2.
  • -----------------------------------، سال 1307ش، کارتن 2۶، پوشه 2۵.
  • سازمان کتابخانه‎ها، موزه‎ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی (ساکماق)، ش ۴۶۷۷، ۶۴۱۱۳، ۶۶۸۳۱، ۶۶۴۷۶، ۶۷۴۸۴، ۶۸۵۱۷، 811۴7، 9۴1۵3، 9۴1۵3، 9۴1۵3، 97202، 9913۴، 99279، 9913۶، 11098۴، 112۴۵7، 1182۵0، 1288۶۶، 137۵19، 1393۴3، 1۴0۴8۵، 1۴۴1۵9، 1۴۵813، 182129.
  • -کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی (کمام)، 08190-117-11-18-120-۵
  • ----------------------------------------، 7/۴۵-۱-۱۸-۳۴-۶
روزنامه‎ها

  • روزنامه آزادی (130۴). سال1، شماره 3، 27 مهر 130۴.
  • --------- (130۴). سال1، شماره 21، 2۴ اسفند 130۴،
  • --------- (130۵). سال2، شماره 7 ، 21 آذر 130۵ .
  • --------- (1308). سال۴، شماره30، ۵ خرداد 1308.
  • --------- (1312)، شماره ۶۳۹، 21فروردین 1312.
  • --------- (131۵). شماره 1101، 28 خرداد 131۵.
  • --------- (131۵). شماره 1127، 11مرداد 131۵.
  • --------- (131۶). شماره 12۶۵، 29 فروردین 131۶.
  • --------- (1323). شماره 223۶، 21دی 1323.
  • روزنامه آفتاب شرق (131۶). سال12، شماره ۶۵۰، 18 اردیبهشت 131۶.
  • ----------- (1317). سال1۴، شماره 98۴، 10شهریور 1317.
  • ----------- (1318). سال1۴، شماره 117۶، 23 فروردین 1318.
  • روزنامه اطلاعات (1307). سال 3، شماره ۵۴۸، 9 مهرماه 1307.
  • ----------- (1318). شماره 380۵، 2۵ فروردین 1318.
  • روزنامه بهار (1308). سال 12، شماره180، 17 اردیبهشت 1308.
  • ------- (1308). سال 12، شماره ۵۹۸، ۴ دی 1308.
  • ------- (1309). سال 13، شماره 88۶، 17 دی 1309.
  • روزنامه خورشید (130۴). سال 2، شماره ۴۵، 9 مهر 130۴.
  • روزنامه حبل‎المتین (1307). سال 3۶، شماره 39، 20شهریور 1307.
  • روزنامه شهامت (131۶). سال 9، شماره 227، 1۵مرداد 131۶.
  • روزنامه مهر منیر (130۶). سال۶، شماره1۶، 2 اردیبهشت 130۶.
  • ---------- (130۶). سال۶، شماره 3۶، 27 مهر 130۶.
  • ---------- (130۶). سال۶، شماره ۴۱، 3 آذر 130۶.
  • ---------- (130۶). سال7، شماره ۵، 3 اسفند 130۶.
  • ---------- (1307). سال7، شماره 17، 23 خرداد 1307.
  • ---------- (1307). سال7، شماره 38، 30 آبان 1307.
  • ---------- (1307). سال7، شماره ۴۱، 1 دی 1307.
  • روزنامه ناطق خراسان (13۴1). شماره ۵۰۲، 1۴ فروردین 13۴1.
آمار
تعداد مشاهده مقاله: 35
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 26


سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب