
تعداد نشریات | 45 |
تعداد شمارهها | 1,399 |
تعداد مقالات | 17,151 |
تعداد مشاهده مقاله | 55,273,086 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 17,598,160 |
ارائه چارچوبی برای نگهداشت سرمایههای انسانی دانشگاهی در مقابله با روند مهاجرت در بین دانشجویان تحصیلات تکمیلی دارای استعداد برتر | ||
نشریه مطالعات دانش پژوهی | ||
دوره 4، شماره 1 - شماره پیاپی 11، خرداد 1404 | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/jkrs.2025.19868 | ||
نویسندگان | ||
هانیه دودمانی ملکی1؛ هوشنگ تقی زاده* 2 | ||
1دانشجوی دکتری مدیریت منابع انسانی، گروه مدیریت، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران | ||
2استاد گروه مدیریت، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران | ||
چکیده | ||
هدف: پژوهش حاضر باهدف ارائه چارچوبی مفهومی برای نگهداشت سرمایههای انسانی دانشگاهی در مقابله با روند مهاجرت در بین دانشجویان تحصیلات تکمیلی دارای استعداد برتر انجام گرفته است. روششناسی: این پژوهش با رویکرد کیفی و با بهرهگیری از روش فراترکیب انجام شده است. جامعه پژوهش شامل مطالعات علمی منتشرشده در حوزه مهاجرت نخبگان، نگهداشت سرمایه انسانی و سیاستگذاری آموزش عالی بوده است. پس از جستوجوی نظاممند و غربالگری دقیق، ۷۰ منبع معتبر (۴۳ منبع فارسی و ۲۷ منبع انگلیسی) انتخاب شد. تحلیل دادهها با استفاده از کدگذاری باز، محوری و انتخابی صورت گرفت و مقولات اصلی در قالب یک چارچوب مفهومی تلفیق شدند. یافتهها: بر مبنای مرتبط با موضوع پژوهش 5 مقوله محوری به شرح زیر استخراج گردید: 1. شرایط علی (شامل «عوامل آموزشی و یادگیری اثربخش»؛ «عوامل انگیزشی و روانشناختی»؛ و «عوامل اجتماعی و حمایتهای عاطفی» ؛ 2. شرایط زمینهای (شامل «سیاستها و اقدامات نهادی حمایتی دانشگاه»؛ و «زیرساختهای علمی و پژوهشی»)؛ 3. شرایط مداخلهگر (شامل «عوامل ساختاری و اقتصادی در سطح ملی و بینالمللی»؛ «عوامل مدیریتی و اجرایی» ؛ و «عوامل فرهنگی و اجتماعی-سیاسی» ؛ 4. راهبردها(متشکل از گویه هایی چون طراحی بستههای حمایتی برای بازگشت نخبگان؛ تسهیل روند اقامت و مهاجرت معکوس علمی؛ فراهمسازی فرصتهای شغلی ویژه برای فارغالتحصیلان توانمند؛ جذب و مشارکت نخبگان در پروژههای ملی و راهبردی؛ اصلاح نظام آموزش عالی و پژوهشی کشور همراستا با استانداردهای جهانی برای پاسخ به نیازهای نخبگان؛ و ارتقاء جایگاه اجتماعی و منزلت و شأن نخبگان علمی در سیاست های کلان) ؛و 5. پیامدها (متشکل از گویه هایی چون کاهش توان و ظرفیت علمی و پژوهشی دانشگاههای کشور؛ ضربه به اقتصاد دانشبنیان ملی؛ از دست رفتن سرمایه انسانی و منابع فکری ملی؛ تضعیف جایگاه علمی بینالمللی کشور؛ و افزایش نابرابری علمی با کشورهای پیشرفته ) نتایج: نگهداشت نخبگان تحصیلات تکمیلی، مسئلهای پیچیده و چندلایه است که نیازمند تدوین سیاستهایی هماهنگ در سطح وزارت علوم، دانشگاهها و سایر نهادهای مرتبط است. چارچوب پیشنهادی این پژوهش، ابزاری مفهومی برای طراحی مداخلات مؤثر در راستای افزایش انگیزش، امید اجتماعی و تعلق نخبگان به نظام آموزش عالی و توسعه ملی ارائه میدهد. اصالت و ارزش: این پژوهش با ترکیب نظاممند و نقادانه یافتههای پژوهشهای پیشین، مدلی جامع در جهت نگهداشت نخبگان دانشگاهی را درزمینۀ مقابله با مهاجرت علمی در ایران ارائه میدهد. چارچوب حاصل میتواند مبنایی برای سیاستگذاری مبتنی بر شواهد، تدوین برنامههای راهبردی و طراحی نظامهای حمایت از نخبگان در دانشگاهها باشد. | ||
کلیدواژهها | ||
نخبگان دانشگاهی؛ مهاجرت علمی؛ نگهداشت سرمایه انسانی؛ دانشجویان تحصیلات تکمیلی؛ فراترکیب؛ سیاستگذاری آموزش عالی | ||
مراجع | ||
آب آبریکی، زهره. (1393). تاثیر رفتارشهروندی سازمانی و معنویت برروی استراتژی نگهداشت منابع انسانی. [پایاننامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علامه طباطبایی]. ایرانداک. احمدنیا چنیجانی، اکرم. (1393). رویکرد آسیبشناسانه به نظام نگهداشت منابع انسانی با نگرش راهبردی و نظامگرا؛ (مطالعه سازمان شهرداری زاهدان). [پایاننامه کارشناسی ارشد، دانشگاه سیستان و بلوچستان]. ایرانداک. ترکستانی، محمدصالح. (1401). راهبردهای حفظ و نگهداشت منابع انسانی در شرکت های دانش بنیان. [رساله دکتری تخصصی، دانشگاه علامه طباطبایی]. ایرانداک. توکل، محمد؛ و عرفان منش، ایمان. (1394). رهیافت تلفیقی جامعهشناسی علم به مهاجرت نخبگان با تأکید بر جامعه ایران. سیاست علم و فناوری، 7(2)، 83-97. چوبتاشانی، سعادت؛ یاسینی، علی؛ و طولابی، زینب. (1401). عوامل مؤثر بر تحولآفرینی نظام آموزش عالی ایران در حوزه آموزش علوم انسانی. پژوهشهای رهبری آموزشی، 6(21)، 7-37. دقتی، عادله. (1395). رویکرد راهبردی به نگهداشت نیروی انسانی در آموزش عالی استان خراسان جنوبی. پژوهشهای مدیریت عمومی، 9(32)، 137-153. دیبا، فربد؛ قلیپور، آرین؛ و پورعزت، علی اصغر. (1399). تحلیل آیندهپژوهانه مهاجرت معکوس نخبگان دانشگاهی. راهبرد، 29(2)، 113-137. رادمردی، افروز. (1395). شناسایی ابعاد بازاریابی داخلی و تاثیر آن بر نگهداشت منابع انسانی در گمرک هرمزگان. [پایاننامه کارشناسی ارشد، دانشگاه هرمزگان]. ایرانداک. راغفر، حسین؛ محمدی الموتی، مسعود؛ فخر موسوی، الهام. (۱۳۹۶). بررسی تأثیر کیفیت حکمرانی بر مهاجرت دانشآموختگان. برنامهریزی و بودجه، ۲۲(2)، 71-108. شارع پور، محمود. (1380). فرسایش سرمایه اجتماعی و پیامدهای آن. نامه انجمن جامعهشناسی ایران، 3، 101-112. شاهآبادی، ابوالفضل؛ و پوران، رقیه. (۱۴۰۱). «تأثیر پیچیدگی اقتصادی و جهانیشدن در مهاجرت نخبگان در کشورهای منتخب عضو سازمان همکاری اسلامی. اقتصاد و تجارت نوین، ۱۷(۱)، 109-133. شریفی، رمضان؛ ذوالقدر، مالک؛ و جعفری، فرشید. (1400). آسیبشناسی سیاستگذاری جمهوری اسلامی ایران در حوزه جذب و نگهداری نخبگان و استعدادهای برتر. پژوهشهای روابط بینالملل، 11(1)، 369-345. شهیدزاده، حسین. (1370). فرار مغزها، مشکل بزرگ جهان سوم. اطلاعات سیاسی و اقتصادی ، ۴۴ و ۴۵، 11-4. صادقی، رسول؛ و شکریانی، محسن. (1395). تحلیل نوسانات فضایی تأثیر توسعه بر مهاجرت داخلی بین شهرستانی در ایران. توسعه محلی روستایی - شهری (توسعه روستایی)، 2 (15)، 245-280. صفری، زهرا؛ الوانی، سیدمهدی؛ زارعی متین، حسن؛ و صفری، محمد. (1401). پیشایندهای نگهداشت منابع انسانی با تأکید بر نقش همپیوندی شغلی: یک فرامطالعه آمیخته. مدیریت فرهنگ سازمانی،21(1)، 1-20. صلواتی، بهرام (1400). سالنامه مهاجرتی ایران 1400. تهران: ریاست جمهوری، معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، پژوهشکده سیاستگذاری دانشگاه شریف، رصدخانه مهاجرت ایران. طالبزاده شوشتری، لیلا؛ و خادمی اشکذری، ملوک. (1397). مدیریت بهینه منابع انسانی نخبه با بررسی نیازها، موانع و مشکلات و راهکارهای پیشنهادی از دیدگاه خود آنها. پژوهشهای مدیریت منابع انسانی دانشگاه جامع امام حسین، 10 (3)، 215-237. عظیمی، علی. (1397). کشف و تبیین موانع نگهداشت منابع انسانی دانشگاه های برتر ایران به روش کیو. رساله دکتری، دانشگاه فردوسی مشهد]. ایرانداک. عظیمی، علی؛ شیرازی، علی؛ کاظمی، مصطفی؛ و پویا، علیرضا. (1398). کشف و تبیین خوشههای اعضای هیئت علمی مهاجرت کرده بر اساس تحلیل عاملی دیدگاه درباره موانع نگهداشت سرمایه انسانی دانشگاههای برتر ایران. پژوهشهای مدیریت عمومی، 12(43)، 157-183. قربانی پور، علیرضا (1396). مطالعه تطبیقی سیستم های منابع انسانی در حوزه جذب ، نگهداشت و توسعه (مطالعه موردی : شرکت های منتخب نفتی). [پایاننامه کارشناسی ارشد، پردیس فارابی دانشگاه تهران]. ایرانداک. قلی پور، آرین؛ و پیران نژاد، علی. (1386). تاثیر عدالت اجتماعی بر مهاجرت نخبگان. رهیافت، (40)، 35-45. مصوبه جلسه مورخ 27/03/1382 شورای عالی انقلاب فرهنگی معینیان، بهمن؛ الیاسی، مهدی؛ بامداد صوفی، جهانیار؛ و سید نقوی، میرعلی. (1400). طراحی الگوی حفظ و نگهداری کارکنان دانشی در شرکتهای دانشبنیان تولیدی (مطالعه موردی: شرکتهای فناوری اطلاعات و ارتباطات و بیوتکنولوژی). مدیریت منابع انسانی پایدار، 3(4)، 89-111. ملک پور افشار، رضا؛ حقدوست، علیاکبر؛ دهنویه، رضا؛ ضیخ زاده، رضا؛ موسوی، میثم؛ رضایی، پروین؛ سلجوقی، ریحانه؛ مکی، مریم؛ و نوری حکمت، سمیه. (1401). ریشهها و راهکارهای مسئله مهاجرت نخبگان در ایران. فرهنگ و ارتقای سلامت فرهنگستان علوم پزشکی، 6 (1)، 81-87. منصوری، رضا. (1370). نگرشی بر وضعیت تحقیقات در ایران. سیاست علمی و پژوهشی، (1)، 60-62. منوریان، عباس، پیوسته، اکبر، واعظی، کمال و خوشچهره، محمد (1396). طراحی مدل بهکارگیری نخبگان علمی در محیطهای دانشگاهی کشور (مطالعه موردی: اساتید دانشگاه تهران). مدیریت دولتی، 9 (3)، 488-463. نادری صفا، الهام. (1394). آسیب شناسی سیستم مدیریت استعداد و نگهداشت منابع انسانی در اداره کل ورزش و جوانان و آموزش و پرورش شهر قم. [پایاننامه کارشناسی ارشد، پردیس فارابی دانشگاه تهران]. ایرانداک. هداوند، سعید. (1389). چالش های پژوهشی کشور و تاثیر آن برمهاجرت خبرگان. تدبیر، 216، 42-48. همتی، رضا؛ تقی پور، اکرم؛ و بیات، فاطمه (1393). تحلیل جامعهشناختی گرایش به جابهجایی سکونتی در بافت قدیم خمینی شهر. جامعهشناسی کاربردی، 3(55)، 21-42. واحد، محسن. (1400). آسیب شناسی نظام نگهداشت منابع انسانی در نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران. [پایاننامه منتشر نشده کارشناسی ارشد]. دانشگاه پیام نور استان مرکزی مرکز پیام نور دلیجان. وقوفی، حسن، فرار مغزها، تهران، مؤسسه فرهنگی انتشاراتی زاهد فصلنامه علوم، تحقیقات و فناوری سال دوم شماره سوم خبرنامه آموزش عالی شماره ۳ اسفندماه ۱۳۷۸ سال اول ماهنامه گزارش، ش ۵۶. Asadi, H., Ahmadi, B., Nejat, S., Akbari Sari, A., Garavand, A., Almasian Kia, A., & Hasoumi, M. (2018). Factors influencing the migration of Iranian healthcare professionals: A qualitative study. PloS one, 13(6), e0199613. doi: 10.1371/journal.pone.0199613.
Benedict, O. H., & Ukpere, W. I. (2012). Brain drain and African development: Any possible gain from the drain?. African Journal of Business Management, 6(7), 2421. https://doi.org/10.5897/AJBM11.2385
Blachford, D. R., & Zhang, B. (2014). Rethinking international migration of human capital and brain circulation: The case of Chinese-Canadian academics. Journal of Studies in International Education, 18(3), 202-222. https://doi.org/10.1177/1028315312474315
Brannagan, P. M., & Grix, J. (2023). Nation-state strategies for human capital development: the case of sports mega-events in Qatar. Third world quarterly, 44(8), 1807-1824. https://doi.org/10.1080/01436597.2023.2200159
Flores-Caballero, B. (2020). Higher education: Factors and strategies for student retention. HETS Online Journal, 10(2), 82-105.
Christie*, H., Munro, M., & Fisher, T. (2004). Leaving university early: Exploring the differences between continuing and non‐continuing students. Studies in Higher education, 29(5), 617-636. https://doi.org/10.1080/0307507042000261580
Collings, R., Swanson, V., & Watkins, R. (2014). The impact of peer mentoring on levels of student wellbeing, integration and retention: a controlled comparative evaluation of residential students in UK higher education. Higher education, 68, 927-942. DOI:10.1007/s10734-014-9752-y
Darawsheh, N., Alkailanee, K., Alquran, N., AL-Dawuod, T., Nawafleh, M., Jaradat, H., ... & Al-Shamali, S. (2023). Leading with Love and Its Relationship to Faculty Members' Job Loyalty in Jordanian Universities. Information Sciences Letters, 12 (8), 2511-2520. DOI:10.18576/isl/120808
DeCicco, J., Laschinger, H., & Kerr, M. (2006). Perceptions of empowerment and respect: effect on nurses' organizational commitment in nursing homes. Journal of gerontological nursing, 32(5), 49-56. DOI: 10.3928/00989134-20060501-09
DeShields, O. W., Kara, A., & Kaynak, E. (2005). Determinants of business student satisfaction and retention in higher education: applying Herzberg's two‐factor theory. International journal of educational management, 19(2), 128-139. https://doi.org/10.1108/09513540510582426
Docquier, F., & Rapoport, H. (2012). Globalization, brain drain, and development. Journal of economic literature, 50(3), 681-730. DOI:10.1257/jel.50.3.681
Dumont, J. C., & Lemaître, G. (2005). Counting immigrants and expatriates in OECD countries: a new perspective. https://www.un.org/en/development/desa/population/events/pdf/other/turin/P09_Dumont-Lemaitre.pdf
Dustmann, C., Fadlon, I., & Weiss, Y. (2011). Return migration, human capital accumulation and the brain drain. Journal of Development Economics, 95(1), 58-67.
Ehsani-Chimeh, E., Majdzadeh, R., Delavari, S., Gharebelagh, M. N., Rezaei, S., & Rad, E. H. (2018). Physicians' retention rate and its effective factors in the Islamic Republic of Iran. Eastern Mediterranean Health Journal, 24(9), 830-838. doi: 10.26719/2018.24.9.830.
Faggian, A., Rajbhandari, I., & Dotzel, K. R. (2018). The interregional migration of human capital and its regional consequences: a review. Transitions in Regional Economic Development, 227-256.
Gerdes, H., & Mallinckrodt, B. (1994). Emotional, social, and academic adjustment of college students: A longitudinal study of retention. Journal of Counseling & Development, 72(3), 281-288.
Ghavami, V., & Tabatabaee, S. S. (2023). A survival analysis approach to determine factors associated with non-retention of newly hired health workers in Iran. BMC Health Services Research, 23(1), 265. https://doi.org/10.1186/s12913-023-09262-
Hausmann, L. R., Schofield, J. W., & Woods, R. L. (2007). Sense of belonging as a predictor of intentions to persist among African American and White first-year college students. Research in higher education, 48, 803-839. DOI:10.1007/s11162-007-9052-9
Hone, K. S., & El Said, G. R. (2016). Exploring the factors affecting MOOC retention: A survey study. Computers & Education, 98, 157-168. DOI:10.1016/j.compedu.2016.03.016
Hsieh, P., Sullivan, J. R., & Guerra, N. S. (2007). A closer look at college students: Self-efficacy and goal orientation. Journal of advanced academics, 18(3), 454-476. https://doi.org/10.4219/jaa-2007-500
Jayathilake, H. D. (2019). Retention of generation-Z in information communication technology sector of Sri Lanka: a conceptual paper. Kelaniya Journal of Human Resource Management, 14(1).
Kahu, E. R., & Nelson, K. (2018). Student engagement in the educational interface: Understanding the mechanisms of student success. Higher education research & development, 37(1), 58-71. https://doi.org/10.1080/07294360.2017.1344197
Khadria, B., & Kumar, P. (2015). Immigrants and immigration in India: A fresh approach. Economic and Political Weekly, 65-71.
http://www.dspace.stellamariscollege.edu.in:8080/xmlui/bitstream/handle/123456789/5047/Immigrants.pdf?sequence=1&isAllowed=y
Mahroum, S. (2000). Highly skilled globetrotters: mapping the international migration of human capital. R&D Management, 30(1), 23-32.
Meyer, J. P., & Allen, N. J. (1991). A three-component conceptualization of organizational commitment. Human resource management review, 1(1), 61-89. https://doi.org/10.1111/1467-9310.00154
Mixon Jr, F. G., & Hsing, Y. (1994). College student migration and human capital theory: A research note. Education Economics, 2(1), 65-73. https://doi.org/10.1080/09645299400000005
Morris, L. V., Wu, S. S., & Finnegan, C. L. (2005). Predicting retention in online general education courses. The American Journal of Distance Education, 19(1), 23-36.
Nawab, S., & Shafi, K. (2011). Retaining the brains, policies adopted by PR China to attract and retain research talent. Australian Journal of Business and Management Research, 1(4), 72-77. DOI:10.52283/NSWRCA.AJBMR.20110104A07
Rainey, K., Dancy, M., Mickelson, R., Stearns, E., & Moller, S. (2018). Race and gender differences in how sense of belonging influences decisions to major in STEM. International journal of STEM education, 5, 1-14. DOI: 10.1186/s40594-018-0115-6
Rienties, B., & Toetenel, L. (2016). The impact of learning design on student behaviour, satisfaction and performance: A cross-institutional comparison across 151 modules. Computers in human behavior, 60, 333-341. DOI:10.1016/j.chb.2016.02.074
Salimi, M., Khodaparast, M., & Nikou, P. S. (2024). Causes and Consequences of Iranian Elite Athletes’ International Migrations. Physical Culture and Sport, 102(1), 41-57. DOI:10.2478/pcssr-2024-0004
Sass, D. A., Castro-Villarreal, F., Wilkerson, S., Guerra, N., & Sullivan, J. (2018). A structural model for predicting student retention. The Review of Higher Education, 42(1), 103-135. DOI:10.1353/rhe.2018.0035
Saxenian, A. (2000). Brain drain or brain circulation, Modern Asia series. Harvard University, Asia center.
Sepehri, S. , Salajeghe, S. , Mollaiy, H. R. , Sayadi, S. and Shokoh, Z. (2024). Designing a model to create a suitable platform in order to maintain human capital and increase the productivity of the organization in the central building of Iran Oil Company. International Journal of Nonlinear Analysis and Applications, 15(4), 203-208. doi: 10.22075/ijnaa.2022.28480.3904
Shaterjalali, M., Gholampoor, Y., Jeihooni, A. K., Mansoori, Y., Homayounfar, R., Ehrampoush, E., & Karimi, S. (2021). Faculty retention in regional medical schools in Iran: a qualitative content analysis. BMC Medical Education, 21, 1-8. https://doi.org/10.1186/s12909-020-02473-y
Soria, K. M., Fransen, J., & Nackerud, S. (2013). Library use and undergraduate student outcomes: New evidence for students' retention and academic success. portal: Libraries and the Academy, 13(2), 147-164. DOI:10.1353/pla.2013.0010
Thomas, L. (2002). Student retention in higher education: the role of institutional habitus. Journal of education policy, 17(4), 423-442. https://doi.org/10.1080/02680930210140257
Tinto, V. (1987). Leaving College: Rethinking the Causes and Cures of Student Attrition. University of Chicago Press, Chicago, IL.
Torbat, A. E. (2002). The Brain Drain from Iran to the United States. Middle East Journal, 56(2), 272–296. https://dialnet.unirioja.es/servlet/articulo?codigo=2865853
Vogt, C. M. (2008). Faculty as a critical juncture in student retention and performance in engineering programs. Journal of Engineering Education, 97(1), 27-36. DOI:10.1002/j.2168-9830.2008.tb00951.x
Zakharenko, R. (2012). Human capital acquisition and international migration in a model of educational market. Regional Science and Urban Economics, 42(5), 808-816. DOI: 10.1016/j.regsciurbeco.2011.11.002
| ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 110 |