آمار
| تعداد نشریات | 45 |
| تعداد شماره‌ها | 1,370 |
| تعداد مقالات | 16,844 |
| تعداد مشاهده مقاله | 54,231,853 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 16,943,519 |
تکثیرِ شَرّ (یک بن‌مایۀ اسطوره‌ای و گردشِ آن در متن‌های ایرانی) | ||
| زبان و ادب فارسی (نشریه سابق دانشکده ادبیات دانشگاه تبریز) | ||
| مقاله 4، دوره 77، شماره 250، اسفند 1403، صفحه 55-70 اصل مقاله (596.83 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/perlit.2024.62991.3703 | ||
| نویسنده | ||
| خلیل کهریزی* | ||
| استادیار، گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکدۀ زبان و ادبیات، دانشگاه کردستان، سنندج، ایران | ||
| چکیده | ||
| یکی از مفاهیمِ بنیادین در اساطیرِ جهان رویش است که در کانونِ پاره‌ای از مهم‌ترین اسطوره‌های ایرانی نیز دیده می‌شود. در پرتوِ این مفهوم می‌توان داستان‌های مهمی از اسطوره‌های ایرانی مانندِ مرگِ کیومرث و رویشِ مشی و مشیانه، کشته شدنِ سیاوش و بندی شدنِ ضحّاک را تحلیل کرد. ظاهراً در کنارِ بن‌مایه‌های معروفی که از مفهومِ رویش برآمده‌اند و در کانون شماری از اسطوره‌های ایرانی نیز دیده می‌شوند، بن‌مایه‌ای پدید آمده است که در آن بوده‌های اهریمنی نیز می‌توانند برویند و تکثیر شوند. ما این بن‌مایه را که نمودی جهانی دارد، تکثیرِ شرّ نامیده‌ایم و در این مقاله، نخست، معروف‌ترین نمودهای آن را در اسطوره‌های مللِ غیرایرانی به دست داده‌ایم. سپس در اسطوره‌های ایرانی در ماجرایِ مرگِ سریت، کُشندۀ گاوِ مرزنما، به دستِ پریِ تکثیرشونده و در پاره‌ای از اسطوره‌های مربوط به ضحّاک نیز آن را پی‌گیری کرده‌ایم. در حماسههای ایرانی این بن‌مایه را در شمارِ شگفتی‌هایی که پهلوان برای گذر از آنها باید از نیروهای معنوی و شیوه‌های آیینی کمک بگیرد، در گرشاسب‌نامه و بعضی حماسههای عامیانه و شفاهی جست‌وجو و تحلیل کرده‌ایم. تکثیرِ شرّ با رواجِ ادبِ عرفانی در ایران در پیوند با مفهومِ نفس روی می‌نماید و دو نمونه از حضورِ آن را در این‌گونه متون به دست داده‌ایم. این مقاله حاصلِ تلاشی است برای معرفیِ بن‌مایۀ تکثیرِ شرّ و نمودهای آن به همراه تحلیل و پی‌گیریِ نگاهِ ایرانیان به آن در سه دورۀ مختلف. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| بن‌مایه؛ رویش؛ اهریمن؛ تکثیر شرّ | ||
| مراجع | ||
|
آموزگار، ژاله؛ تفضلی. (1387). اسطورۀ زندگی زردشت، چاپ هشتم، تهران: چشمه.
آیدنلو، سجّاد. (1399). نارسیده ترنج (بیست مقاله دربارۀ شاهنامه و ادب حماسی ایران)، چاپ اوّل ناشر، تهران: سخن.
اسدی طوسی. (1389). گرشاسب‌نامه، تصحیح حبیب یغمایی، چاپ دوم ناشر، تهران: دنیای کتاب.
برن، لوسیلا. (1375). اسطوره‌های یونانی، ترجمۀ عباس مخبر، چاپ اوّل، تهران: مرکز.
بندهش. (1385). ترجمه و گزارش مهرداد بهار، چاپ سوم، تهران: توس
بنونیست، امیل. (1393). دین ایرانی بر پایۀ متن‌های یونانی، ترجمۀ بهمن سرکاراتی، چاپ چهارم، تهران: قطره.
بویس، مری. (1393). تاریخ کیش زرتشت، ترجمۀ همایون صنعتی‌زاده، چاپ اوّل، تهران: گستره.
بهار، مهرداد. (1375). پژوهشی در اساطیر ایران، چاپ اوّل، تهران: آگه.
پورداود، ابراهیم. (1380). فرهنگ ایران باستان، چاپ اوّل ناشر، تهران: اساطیر.
تبریزی، ابن محدث. (1397). عجایب الدنیا، تصحیح و تحقیق علی نویدی ملاطی، چاپ اوّل، تهران: بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار.
دینکرد هفتم. (1389). تصحیح و ترجمه محمّدتقی راشد محصل، چاپ اوّل، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
رضایی دشت ارژنه، محمود؛ رزمجویی، فاطمه. (1396). «نقد اسطوره‌ای دو قصّۀ فولکلوریک منطقۀ دشمن‌زیاری»، فصلنامۀ فرهنگ و ادبیّات عامه، س 5، ش 12، ص 221 ـ 239.
روایت پهلوی. (1367). ترجمۀ مهشید میرفخرایی، چاپ اوّل، تهران: مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
زریری، عباس. (1396). شاهنامۀ نقّالان، ویرایش جلیل دوستخواه، چاپ اوّل، تهران: ققنوس.
ژیران، فلیکس. (1398). اساطیر یونان، ترجمۀ ابوالقاسم اسماعیل‌پور، چاپ دوم، تهران: مکتوب.
سرکاراتی، بهمن. (1393) سایه‌های شکارشده (گزیده مقالات فارسی)، چاپ دوم، تهران: طهوری.
شاه‌نظر قصه‌خوان. (1402). زبدة الرموز (رموز حمزه یا حمزه‌نامه)، تصحیح نوید فیروزی، چاپ اوّل، تهران: سنگلج.
شایست ناشایست. (1369). آوانویسی و ترجمه کتایون مزداپور، چاپ اوّل، تهران: مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
شفیعی کدکنی، محمّدرضا. (1391). رستاخیز کلمات، چاپ اوّل، تهران: سخن.
عطار، محمّد بن ابراهیم. (1387). منطق الطیر، مقدمه و تصحیح و تعلیقات محمّدرضا شفیعی کدکنی، چاپ چهارم، تهران: سخن.
فردوسی، ابوالقاسم. (1393). شاهنامه، پیرایش جلال خالقی مطلق، چاپ اوّل، تهران: سخن.
فریزر، جیمز جُرج. (1388). شاخۀ زرّین، ترجمۀ کاظم فیروزمند، چاپ ششم، تهران: آگاه.
کمبل، جوزف. (1394). قدرت اسطوره، ترجمۀ عباس مخبر، چاپ دهم، تهران: مرکز.
کریستن‌سن، آرتور. (2535). آفرینش زیانکار در روایات ایرانی، ترجمۀ احمد طباطبایی، تبریز: مؤسسۀ تاریخ و فرهنگ ایران.
گریمال، پی‌یر. (1373). اسطوره‌های بابل و ایران باستان، ترجمۀ علی آبادی، چاپ دوم، تهران: علمی و فرهنگی.
گریمال، پیر. (1339). فرهنگ اساطیر یونان و رم، ترجمۀ احمد بهمنش، چاپ اوّل، تهران: دانشگاه تهران.
گزیده‌های زادسپرم. (1366). ترجمۀ محمّدتقی راشد محصل، چاپ اوّل، تهران: مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
گورانی، مصطفی. (1389). شاهنامۀ کردی، تصحیح ایرج بهرامی، چاپ اوّل، تهران: آنا.
متینی، جلال. (1363). «روایتی دیگر از دیوان مازندران»، ایران‌نامه، ش 9، پاییز، ص 118 ـ 134.
مولائی، چنگیز. (1387). «رازِ بندی شدن ضحّاک در سنّت‌های دینی و حماسی ایران»، جشن‌نامۀ استاد اسماعیل سعادت، زیر نظر
حسن حبیبی، چاپ اوّل، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
مولوی، جلال‌الدین محمد. (1396). مثنوی معنوی، به تصحیح و مقدمۀ محمّدعلی موحد، چاپ اوّل، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی و هرمس.
ویلیام داتی (سر ویراستار). (1392). اساطیر جهان، برگردان ابوالقاسم اسماعیل‌پور، چاپ اوّل، تهران: اسطوره.
هفت لشکر. (1400). هفت لشکر یا طومار جامع نقّالان از کیومرث تا بهمن، تصحیح و توضیح مهران افشاری و مهدی مداینی،
چاپ دوم ناشر، تهران: بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار.
همزه‌ای، محمّدرضا. (1393). رزم‌نامه، چاپ اوّل، کرمانشاه: دانشگاه رازی. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 174 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 186 |
||