دانشگاه تبریز
فهرست نشریات دارای اعتبار وزارت علوم، تحقیقات و فناوری
پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC)

 آمار

تعداد نشریات45
تعداد شماره‌ها1,440
تعداد مقالات17,724
تعداد مشاهده مقاله57,847,462
تعداد دریافت فایل اصل مقاله19,477,069
عسکرانی, محمدرضا. (1403). دگرگونی مؤلفه‌های تربیتی در دوره سلجوقی و نوزایی فرهنگ در عصر ایلخانان. سامانه مدیریت نشریات علمی, 1(1), 87-110. doi: 10.22034/ihc.2024.18562
محمدرضا عسکرانی. "دگرگونی مؤلفه‌های تربیتی در دوره سلجوقی و نوزایی فرهنگ در عصر ایلخانان". سامانه مدیریت نشریات علمی, 1, 1, 1403, 87-110. doi: 10.22034/ihc.2024.18562
عسکرانی, محمدرضا. (1403). 'دگرگونی مؤلفه‌های تربیتی در دوره سلجوقی و نوزایی فرهنگ در عصر ایلخانان', سامانه مدیریت نشریات علمی, 1(1), pp. 87-110. doi: 10.22034/ihc.2024.18562
عسکرانی, محمدرضا. دگرگونی مؤلفه‌های تربیتی در دوره سلجوقی و نوزایی فرهنگ در عصر ایلخانان. سامانه مدیریت نشریات علمی, 1403; 1(1): 87-110. doi: 10.22034/ihc.2024.18562

دگرگونی مؤلفه‌های تربیتی در دوره سلجوقی و نوزایی فرهنگ در عصر ایلخانان

تاریخ فرهنگ ایران
مقاله 5، دوره 1، شماره 1، فروردین 1403، صفحه 87-110    اصل مقاله (1.5 M)
نوع مقاله: مقاله پژوهشی Released under (CC BY-NC 4.0) license I Open Access I
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/ihc.2024.18562
نویسنده
محمدرضا عسکرانی*
دانشیار دانشگاه پیام نور ، تهران، ایران
چکیده
سلجوقیان تحوّلی ژرف را در بنیان‌های فرهنگی و اجتماعی ایران به وجود آوردند. آنان هرچند با برکناری آل‌بویه و رویارویی با تشیع و فرقه اسماعیلیه، بر تعارضات فکری افزودند؛ ولی با میدان دادن به فرهیختگان ایرانی، زمینه‌ساز بازسازی فرهنگ بومی شدند. این نوشتار با هدف بازشناسی ساختار نظام تربیتی عصر سلجوقی، درصدد است با رویکرد توصیفی ـ تحلیلی و «روش کتاب‌خانه‌ای» به این پرسش پاسخ دهد که تأسیس نظامیه‌ها چگونه بر مؤلفه‌های فرهنگی دوره سلجوقی تا ایلخانی تأثیر گذاشت؟ فرض می‌شود که آموزش کارکنان دیوانی برای خدمت به نظام سیاسی، موجب از بین رفتن برخی از جنبه‌های پویای تعلیم و تربیت پیشین گردید. این بررسی نیز نشان می‌دهد: هرچند تعصب ورزی و برخی خام‌اندیشی‌ها، سیمای فرهنگ عصر سلجوقی را تیره کرد؛ ولی نظامیه‌ها حاصل اندیشه دیوان‌سالاران ایرانی و تداوم طبیعی و تاریخی مؤسسات پیش از خود بود و سهم زیادی در انتقال دانش و مواریث فرهنگی به عصر ایلخانی داشت.
کلیدواژه‌ها
دیوانسالاری؛ سلجوقیان؛ فرهنگ؛ نظام آموزشی؛ نظامیه
مراجع
 

  1. آق‌سرایی، محمودبن‌محمد، 1362 ، تاریخ سلاجقه (مسامره‌الاخبار و مسایره‌الاخیار). ‌تصحیح عثمان توران، تهران، اساطیر.
  2. باسورث، سی.ای، 1366، تاریخ سیاسی و دودمانی ایران (614-390 هجری/1217-1000میلادی)، ترجمه حسن انوشه، تاریخ ایران کمبریج [جلد پنجم]، تهران، امیرکبیر.
  3. بوزانی، الساندرو، 1366، دین در دوره سلجوقی، تاریخ ایران کمبریج جلد پنجم (از آمدن سلجوقیان تا فروپاشی دولت ایلخانان)، ترجمه حسن انوشه، کوشش جان اندرو بویل، تهران، امیرکبیر.
  4. بیانی، شیرین (اسلامی ندوشن)، 1370، دین و دولت در ایران عهد مغول [3 جلد]، تهران، مرکز نشر دانشگاهی.
  5. ترکمنی آذر، پروین، 1385، «سلجوقیان؛ اختلافات مذهبی و پیامدهای آن»، پژوهشنامه علوم انسانی، شماره پیاپی 51، صص 74-53.
  6. جلالی، غلامرضا، 1382، «عصر سلجوقی و سیاست‌های فرهنگی شیعه». مشکوه، شماره پیاپی 79، صص 122-110.
  7. جابری انصاری، میرزاحسن‌خان، 1381، تاریخ اصفهان. تصحیح جمشید مظاهری، اصفهان، مشعل با همکاری بهی.
  8. جوینی، عطا‌ملک‌بن‌محمد، 1367، کتاب تاریخ جهانگشای [تاریخ جهانگشا] [3جلد]. کوشش محمدبن عبدالوهاب قزوینی، تهران، بامداد، ارغوان، بی‌چا.
  9. حلمی، احمد کمال‌الدین، 1384، دولت سلجوقیان، ترجمه و اضافات عبدالله ناصری طاهری، با همکاری حجت‌الله جودکی و فرحناز افضلی، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
  10. خطیب بغدادى‏، احمدبن‌على، 1417 ق، تاریخ بغداد، بیروت، دارالکتب العلمیة.
  11. در‌انی، کمال، 1385، تاریخ آموزش‌وپرورش ایران قبل و بعد از اسلام. تهران، سمت.
  12. زرین‌کوب، عبدالحسین، 1368، تاریخ ایران بعد از اسلام. تهران، امیرکبیر.
  13. ستاری، ملیحه، 1384، سلجوقیان (431-590ق.). تهران، سمت.
  14. سلطان‌زاده، حسین، 1364، تاریخ مدارس ایران از عهد باستان تا دارالفنون، تهران، آگاه.
  15. شهیدی پاک، محمدرضا، 1389، «مهار آموزش‌های شیعی عصر بویهی به‌وسیله سلجوقیان»، کتاب ماه تاریخ و جغرافیا،  شماره پیاپی 151، صص 26-21.
  16. صدقی، ناصر، 1391، «جریان‌های تفکر و اندیشه عرفانی در ایران عصر سلجوقی»، مطالعات فرهنگی؛ پژوهش‌نامه انجمن ایرانی تاریخ (تهران: سال سوم، شماره 9، صص 67-49).
  17. صدری افشار، غلامحسین، 1350، سرگذشت سازمان‌ها و نهادهای علمی و آموزشی در ایران، تهران، انتشارات وزارت علوم و آموزش عالی.
  18. صدیق، عیسی، 1342، تاریخ فرهنگ ایران از آغاز تا زمان حاضر، تهران، سازمان تربیت‌معلم و تحقیقات فرهنگی.
  19. صفا، ذبیح‌الله، 1368، تاریخ ادبیات در ایران [5 جلد 7 مجلد]، تهران، فردوسی.
  20. ضمیری، محمدعلی، 1384، تاریخ آموزش‌وپرورش ایران و اسلام، شیراز، ساسان.
  21. طبری، محمدبن‌جریر، 1413 ق، دلائل الامامه، قم، قسم الدراسات الإسلامیة مؤسسة البعثه
  22. . عالم زاده، هادی؛ ریاحی، اعظم، 1388، «آموزش در نظامیه بغداد و ربع رشیدی»، تخصصی فقه و تاریخ تمدّن شماره 19، صص 46-21.
  23. علمداری، کاظم، 1382، چرا ایران عقب ماند و غرب پیش رفت؟، تهران، توسعه.
  24. عباسی، جواد، 1372، تعلیم و تربیت در عصر ایلخانان، پایان‌نامه کارشناسی ارشد - تایپی، تهران: دانشگاه تهران، دانشکده ادبیات و علوم انسانی.
  25. غزالی، ابو حامد، 1333، فضائل الانام من رسائل حجت‌الاسلام، تصحیح عباس اقبال، تهران، ابن‌سینا.
  26. غزالی، ابو حامد، 1362، شک و شناخت (ترجمه المنقذمن‌ضلال)، ترجمه صادق آئینه‌وند، تهران، امیرکبیر.
  27. غُنیمه، عبدالرحیم، 1377، تاریخ دانشگاه‌های بزرگ اسلامی، ترجمه نورالله کسائی، تهران، دانشگاه تهران.
  28. فاخوری، حنا و جر، خلیل ۱۳۷۳،  تاریخ فلسفه در جهان اسلامی، ترجمه عبدالحمید آیتی، تهران، علمی فرهنگی.
  29. قمى، حسن بن محمد، 1361ش، تاریخ قم، ترجمه حسن بن علی قمی، تهران، توس.
  30. کسائی، نورالله، 1358، مدارس نظامیه و تأثیرات علمی و اجتماعی آن، تهران، دانشگاه تهران.
  31. کرمر، جوئل، 1375ش، احیای فرهنگی در عهد آل­بویه، ترجمه محمد سعید حنایی، تهران، مرکز نشر دانشگاهی.
  32. کلینی، محمدبن‌یعقوب، 1404 ق، الکافی، تحقیق علی­اکبر غفاری، تهران، دارالکتب‌الإسلامیة.
  33. گوهریان، کورش، 1385، «مدیریت آموزش در مدارس اسلامی با تکیه‌بر نمونه مدارس نظامیه». مجله دانشگاه اسلامی شماره 29 و 30، صص 85-41.
  34. گیلانی، نظام‌الدین؛ کجباف، علی‌اکبر و محمودآبادی، سید اصغر، 1395، «نقش خاندان نوبخت در پیوند بخشیدن به اندیشه ایرانی و شیعی»، زاهدان: دانشگاه سیستان و بلوچستان، پژوهش‌های تاریخی ایران و اسلام، شماره 18، صص 181 تا 198.
  35. لمبتُن، آن، 1372، تداوم و تحوّل در تاریخ میانه ایران، ترجمه یعقوب آژند، تهران، نشر نی.
  36. مرتضوی، منوچهر، 1392، مسائل عصر ایلخانان، نظارت و تنظیم محمدعلی پرغو، تبریز، انتشارات دانشگاه تبریز.
  37. مکنسن، روث استلهورن، 1380، «چهار کتابخانه بزرگ بغداد در قرون وسطی»، ترجمه حمید رضا جمالی، ماهنامه آئینه پژوهش، شماره 71 و 72، صص 17 تا 27.
  38. مکّی، محمدکاظم، 1391، تمدّن اسلامی در عصر عباسیان، ترجمه محمد سپهری، تهران، سمت.
  39. معلمی، مصطفی، 1387، «روابط خاندان باو با سلاجقه و قدرت سیاسی تشیع امامیه در سده‌های پنجم و ششم هجری»، تاریخ در آیینه پژوهش سال پنجم، شماره 3، صص 154-125.
  40. نخجوانی، هندو شاه، 1324، تجارب‌السلف، ترجمه عباس اقبال، تهران، طهوری.
  41. وکیلیان، منوچهر، 1383، تاریخ آموزش‌و پرورش در اسلام و ایران، تهران، دانشگاه پیام نور با همکاری انتشارات دلیل ما، چاپ یازدهم فروردین 1381 (چاپ سوم آزمایشی، بهمن 1383).
آوانگاری منابع

  1. Ḥay Aq-Sarā’ī, M. b. M. (1362). Tārīkh-i Saljūqiya (Masāmirat al-Akhbār va Masāyerat al-Akhyār). Tehrān: Asātīr.
  2. Bassworth, C. A. (1366). Tārīkh-i Sīyāsī va Dūdmanī-ye Īrān (614-390 H./1217-1000 CE) (H. Anūsheh, Trans.). Tārīkh-i Īrān Cambridge [Vol. 5]. Tehrān: Amīr Kabīr.
  3. Buzānī, A. (1366). Dīn dar Dowr-e Saljūqī (Tārīkh-i Īrān Cambridge, Vol. 5, az Āmadān Saljūqiyān tā Furūpāshī Dowlat-i Īlkhānān) (H. Anūsheh, Trans.; J. A. Boyle, Ed.). Tehrān: Amīr Kabīr.
  4. Biyānī, Sh. (Islāmī Nadooshan) (1370). Dīn va Dowlat dar Īrān-i ‘Ahd-i Mughūl [3 vols.]. Tehrān: Markaz Nashr-i Dāneshgāhī.
  5. Torkamanī Āzar, P. (1385). Saljūqiyān: Ekhtelāfāt-i Mazhabī va Payāmdhā-ye Ān. Pazhūhishnāma-ye ‘Ulūm-i Ensānī, (51), 53–74.
  6. Jalālī, G. (1382). ‘Asr-i Saljūqī va Sīyāsat-hā-ye Farhangī-ye Shī‘a. Mashkūh, (79), 110–122.
  7. Jāberī Ansārī, M. Ḥ. Kh. (1381). Tārīkh-i Esfahān (J. Mazāherī, Ed.). Esfahān: Mash‘al ba Hamkārī-ye Bahī.
  8. Juwainī, ‘Aṭā Malik b. M. (1367). Kitāb Tārīkh-i Jahān-Gushāy [3 vols.] (M. b. ‘Abd al-Wahhāb Qazvīnī, Ed.). Tehrān: Bāmdād, Arghavān, Bī-Chā.
  9. Ḥelmī, A. K. al-D. (1384). Dowlat-i Saljūqiyān (A. Nāseri Ṭāherī, Trans. & Add.; H. Joudakī & F. Afzalī, Collaborators). Qom: Pazhūheshgāh-i Ḥawza va Dāneshgāh.
  10. Khaṭīb Baghdādī, A. b. ‘Alī. (1417 H.). Tārīkh Baghdād. Beirut: Dār al-Kutub al-‘Ilmīya.
  11. Darānī, K. (1385). Tārīkh-i Āmūzesh va Parvaresh-i Īrān qabl va ba‘d az Islām. Tehrān: Samt.
  12. Zarrīn-Kūb, ‘Abd al-Ḥosayn. (1368). Tārīkh-i Īrān ba‘d az Islām. Tehrān: Amīr Kabīr.
  13. Satārī, M. (1384). Saljūqiyān (431-590 H.). Tehrān: Samt.
  14. Solṭān-Zādeh, Ḥ. (1364). Tārīkh-i Madāres-i Īrān az ‘Ahd-i Bāstān tā Dār al-Fonūn. Tehrān: Āgāh.
  15. Shahīdī Pāk, M. R. (1389). Mahār-i Āmūzesh-hā-ye Shī‘a dar ‘Asr-i Buyahī ba Vasīle-ye Saljūqiyān. Ketāb Māh-i Tārīkh va Jughrafiyā, (151), 21–26.
  16. Ṣedqī, N. (1391). Jaryān-hā-ye Tafakkor va Andīshe-ye ‘Erfānī dar Īrān-i ‘Asr-i Saljūqī. Motāle‘āt-i Farhangī; Pazhūheshnāma-ye Anjoman-i Īrānī-ye Tārīkh, 3(9), 49–67.
  17. Ṣadrī Afshār, G. Ḥ. (1350). Sargozasht-i Sāzmān-hā va Nahādhā-ye ‘Ilmī va Āmūzeshī dar Īrān. Tehrān: Enteshārāt-i Vezārat-i ‘Olūm va Āmūzesh-e ‘Ālī.
  18. Ṣedīq, ‘Ī. (1342). Tārīkh-i Farhang-i Īrān az Āghāz tā Zamān-i Ḥāzer. Tehrān: Sāzmān-i Tarbiyat-i Mo‘allem va Taḥqīqāt-i Farhangī.
  19. Ṣafā, Z. (1368). Tārīkh-i Adabiyāt dar Īrān [5 vols. in 7]. Tehrān: Ferdowsī.
  20. Zamīrī, M. ‘Alī. (1384). Tārīkh-i Āmūzesh va Parvaresh-i Īrān va Islām. Shirāz: Sāsān.
  21. Ṭabarī, M. b. J. (1413 H.). Dalā’el al-Imāma. Qom: Qism al-Dirāsāt al-Islāmiyya, Mu’assasat al-Ba‘thah.
  22. ‘Ālamzādeh, H.; Riyāhī, A. (1388). Āmūzesh dar Niẓāmīya-ye Baghdād va Rab‘ Rashīdī. Takhassusī Fiqh va Tārīkh-i Tamaddon, (19), 21–46.
  23. ‘Alamdārī, K. (1382). Cherā Īrān ‘Aqeb Mand va Gharb Pīsh Raft?. Tehrān: Tose‘eh.
  24. ‘Abbāsī, J. (1372). Ta‘līm va Tarbiyat dar ‘Asr-i Īlkhānān (Master’s thesis). Tehrān: Dāneshgāh-i Tehrān, Dāneshkadeh-ye Adabiyāt va ‘Ulūm-i Ensānī.
  25. Ghazālī, A. H. (1333). Faḍā’el al-Anām min Rasā’el Ḥujjat al-Islām (A. Eqbāl, Ed.). Tehrān: Ibn Sīnā.
  26. Ghazālī, A. H. (1362). Shakk va Shenākht (Transl. al-Munqidh min al-Ḍalāl) (S. Āyenevand, Trans.). Tehrān: Amīr Kabīr.
  27. Ghonimeh, ‘Abd al-R. (1377). Tārīkh-i Dāneshgāhhā-ye Bozorg-i Islāmī (N. Kasā’ī, Trans.). Tehrān: Dāneshgāh-i Tehrān.
  28. Fākhūrī, H., & Jar, K. (1373). Tārīkh-i Falsafeh dar Jahān-i Islāmī (A. Āyatī, Trans.). Tehrān: ‘Ilmī Farhangī.
  29. Qomī, H. b. M. (1361 SH). Tārīkh-i Qom (H. b. ‘Alī Qomī, Trans.). Tehrān: Tūs.
  30. Kasā’ī, N. (1358). Madāres-i Niẓāmīya va Ta’thīrāt-i ‘Ilmī va Ijtimā‘ī-ye Ān. Tehrān: Dāneshgāh-i Tehrān.
  31. Kramer, J. (1375 SH). Eḥyā-ye Farhangī dar ‘Ahd-i Āl-i Buyah (M. Sa‘īd Ḥanā’ī, Trans.). Tehrān: Markaz Nashr-i Dāneshgāhī.
  32. Kulaynī, M. b. Y. (1404 H.). al-Kāfī (ʿAlī Akbar Ghafārī, Ed.). Tehrān: Dār al-Kutub al-Islāmiyya.
  33. Gowharīān, K. (1385). Modīrīyat-i Āmūzesh dar Madāres-i Islāmī ba Taky-ye Bar Namūneh-hā-ye Niẓāmīya. Majalleh-ye Dāneshgāh-i Islāmī, (29–30), 41–85.
  34. Gīlānī, N. al-D.; Kajbāf, ‘Alī Akbar; & Mahmūdābādī, S. A. (1395). Naqsh-i Khāndān-i Nūbakht dar Peyvand Bakhshidan be Andīsheh-ye Īrānī va Shī‘ī. Zāhedān: Dāneshgāh-i Sīstān va Balūchestān, Pazhūhesh-hā-ye Tārīkhī-ye Īrān va Islām, (18), 181–198.
  35. Lambton, A. (1372). Tadāvom va Taḥavvol dar Tārīkh-i Mīāneh-ye Īrān (Y. Āzhand, Trans.). Tehrān: Nashr-i Nī.
  36. Mortazavī, M. (1392). Masā’el-i ‘Asr-i Īlkhānān (M. ‘Alī Pargou, Ed.). Tabrīz: Enteshārāt-i Dāneshgāh-i Tabrīz.
  37. McKensen, R. S. (1380). Chahār Kītabkhāneh-ye Bozorg-i Baghdād dar Qorūn-i Vasṭī. (H. R. Jamālī, Trans.). Māh-Nāmeh-ye Āyeneh Pazhūhesh, (71–72), 17–27.
  38. Makkī, M. K. (1391). Tamaddon-i Islāmī dar ‘Asr-i ‘Abbāsīyān (M. Sepahrī, Trans.). Tehrān: Samt.
  39. Mo‘allemī, M. (1387). Ravābet-i Khāndān-i Bāv bā Saljūqiyān va Qodrat-i Sīyāsī-ye Tashī‘-i Imāmī dar Sada-hā-ye 5 va 6 H. Tārīkh dar Āyeneh-ye Pazhūhesh, 5(3), 125–154.
  40. Nakhjavānī, H. Sh. (1324). Tajārib al-Salaf (A. Eqbāl, Trans.). Tehrān: Ṭahūrī.
  41. Vakilīān, M. (1383). Tārīkh-i Āmūzesh va Parvaresh dar Islām va Īrān. Tehrān: Dāneshgāh-i Payām-e Nūr ba Hamkārī-ye Enteshārāt-i Dalīl Mā (11th ed., 1381; 3rd experimental printing, 1383).
آمار
تعداد مشاهده مقاله: 363
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 477


سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب