آمار
| تعداد نشریات | 45 |
| تعداد شماره‌ها | 1,416 |
| تعداد مقالات | 17,490 |
| تعداد مشاهده مقاله | 56,484,142 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 18,742,321 |
ارزیابی سطح آسیب‌پذیری مناطق شهری در برابر بحران زلزله با استفاده از تکنیک همپوشانی وزنی و مدل RADIUS (مطالعه موردی: شهر اردبیل) | ||
| جغرافیا و برنامه‌ریزی | ||
| دوره 28، شماره 90، 1403، صفحه 348-323 اصل مقاله (1.52 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله علمی پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/gp.2024.58990.3198 | ||
| نویسندگان | ||
| اکبر صمدی1؛ رفعت شهماری اردجانی* 2؛ علیرضا پورشیخیان3؛ سیده صدیقه حسنی‌مهر4؛ حسین اصغری3 | ||
| 1دانشجوی دکتری گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، واحد آستارا، دانشگاه آزاد اسلامی، آستارا، ایران. | ||
| 2استادیار گروه جغرافیا، واحد آستارا، دانشگاه آزاد اسلامی، آستارا، ایران | ||
| 3استادیار گروه جغرافیای طبیعی دانشگاه آزاد اسلامی واحد آستارا | ||
| 4دانشیار گروه جغرافیا، واحد آستارا، دانشگاه آزاد اسلامی، آستارا، ایران | ||
| چکیده | ||
| زلزله به‌عنوان یکی از فاجعه‌بارترین و مخرب‌ترین انواع مخاطرات طبیعی محسوب می‌گردد که با خرابی ساختمان‌ها و زیرساخت‌های شهری، خسارت‌های گسترده‌ای را به اموال و دارایی‌ها به‌ویژه در نواحی شهری وارد کرده و تلفات انسانی بسیاری را موجب می‌گردد. بنابراین اولین و اساسی‌ترین مرحله در راستای برنامه‌ریزی و مدیریت بحران به‌منظور کاهش اثرات زلزله، شناسایی سطوح آسیب‌پذیر در برابر این بحران می‌باشد. در این راستا، تحقیق حاضر با هدف ارزیابی سطح آسیب‌پذیری شهر اردبیل در برابر بحران زلزله نگارش شده است. روش تحقیق در مطالعه‌ی حاضر آمیخته (کمی و کیفی) با هدف کاربردی و ماهیت تحلیلی و اکتشافی می‌باشد. جامعه‌ی آماری تحقیق نیز شامل مدیران و نخبگان شهر اردبیل بوده که حجم نمونه از طریق روش دلفی خبرگان 20 تعیین گردیده است. همچنین در راستای تجزیه و تحلیل اطلاعات از تکنیک AHP در نرم‌افزار Expert Choice، روش Weighted Overlay در نرم‌افزار GIS و همچنین مدل تخمین خسارت RADIUS استفاده شده است. یافتههای تحقیق نشان می‌دهد که با بررسی 15 معیار، معیارهای فاصله از گسل، همجواری با کاربریهای خطرزا و دسترسی به مراکز خدمات‌رسان بیشترین اهمیت (تأثیر) را جهت ارزیابی آسیب‌پذیری در برابر زلزله داشته‌اند. همچنین با توجه به ارزش‌گذاری معیارهای مورد بررسی و تلفیق آن در روش همپوشانی فازی مشخص گردید که حدود 13 درصد از بافت شهر اردبیل در پهنه‌ی آسیب‌پذیری خیلی‌زیاد و حدود 18 درصد در پهنه‌ی آسیب‌پذیری زیاد قرار دارند. از طرفی نتایج مدل RADIUS نشان می‌دهد که تعداد 13853 ساختمان در معرض تخریب قرار دارند که 36 درصد آنها در منطقه 1 و 29 درصد آنها در منطقه 4 می‌باشند. همچنین تعداد مجروحان در زلزله‌ی احتمالی 67117 و تعداد کشته‌شدگان 3113 برآورد شده است. | ||
تازه های تحقیق | ||
امروزه یکی از مهمترین مخاطراتی که همواره شهرها را تهدید می‌نماید خطر وقوع زلزله است. از این‌رو، شهر اردبیل هم بمانند بسیاری از شهرها با توجه به قرارگرفتن بر روی چندین گسل فعال، ازجمله مناطق حساس و در معرض خطرات ناشی از وقوع زلزله است که دیر یا زود چنین چالشی را پیش‌رو خواهد داشت. لذا کاهش آسیب و مدیریت بحران و در نهایت توانمندسازی شهر اردبیل در برابر مخاطراتی همچون زلزله لازم و ضروری است. در این راستا، پژوهش حاضر با هدف ارزیابی سطح آسیب‌پذیری مناطق شهری اردبیل در برابر بحران زلزله نگارش شده است تا با شناسایی مناطق آسیب‌پذیر به اولویت‌بندی طرح‌ها و برنامه‌ها مطابق با سطوح مختلف شهر اقدام نمود. بررسی‌های به‌عمل آمده حاکی از آن است که حدود 31 درصد از بافت شهر اردبیل در برابر بحران زلزله به شدت آسیب‌پذیر است. وجود بافتهای غیررسمی و فرسوده در متن شهر با مساکن کم‌دوام و زیرساخت‌های فرسوده موجب آسیب‌پذیری سطح گسترده‌ای از شهر در برابر زلزله گردیده است. همچنین کاستی‌های اساسی در قوانین زمین و مسکن شهری و نظام مدیریت بحران شهری مزیت بر علت شده و آسیب‌پذیری شهر را در برابر مخاطرات احتمالی افزایش داده است. همچنین نتایج نشان می‌دهد که بیشتر تخریب‌های ساختمانی و تلفات انسانی ناشی از زمین‌لرزه‌ی احتمالی مربوط به مناطق حاشیه‌ای شهر و به‌ویژه شمال، شرق و جنوب شرقی خواهد بود و برنامه‌ریزی و مدیریت بحران این مناطق در اولویت نظام مدیریت شهری است. در نهایت، بر مبنای یافتههای تحقیق، اجرای راهکارهای ذیل میتواند در نیل به کاهش آسیب‌پذیری شهر اردبیل در برابر زلزله مؤثر واقع شود:
| ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| آسیب‌پذیری؛ زلزله؛ مدل AHP؛ مدل RADIUS؛ شهر اردبیل | ||
| اصل مقاله | ||
|
زلزله به‌عنوان یکی از فاجعه‌بارترین و مخرب‌ترین انواع مخاطرات طبیعی محسوب می‌گردد که با خرابی ساختمان‌ها و زیرساخت‌های شهری، خسارت‌های گسترده‌ای را به اموال و دارایی‌ها به‌ویژه در نواحی شهری وارد کرده و تلفات انسانی بسیاری را موجب می‌گردد. بنابراین اولین و اساسی‌ترین مرحله در راستای برنامه‌ریزی و مدیریت بحران به‌منظور کاهش اثرات زلزله، شناسایی سطوح آسیب‌پذیر در برابر این بحران می‌باشد. در این راستا، تحقیق حاضر با هدف ارزیابی سطح آسیب‌پذیری شهر اردبیل در برابر بحران زلزله نگارش شده است. روش تحقیق در مطالعه‌ی حاضر آمیخته (کمی و کیفی) با هدف کاربردی و ماهیت تحلیلی و اکتشافی می‌باشد. جامعه‌ی آماری تحقیق نیز شامل مدیران و نخبگان شهر اردبیل بوده که حجم نمونه از طریق روش دلفی خبرگان 20 تعیین گردیده است. همچنین در راستای تجزیه و تحلیل اطلاعات از تکنیک AHP در نرم‌افزار Expert Choice، روش Weighted Overlay در نرم‌افزار GIS و همچنین مدل تخمین خسارت RADIUS استفاده شده است. یافتههای تحقیق نشان می‌دهد که با بررسی 15 معیار، معیارهای فاصله از گسل، همجواری با کاربریهای خطرزا و دسترسی به مراکز ،خدمات‌رسان بیشترین اهمیت (تأثیر) را جهت ارزیابی آسیب‌پذیری در برابر زلزله داشته‌اند. همچنین با توجه به ارزش‌گذاری معیارهای مورد بررسی و تلفیق آن در روش همپوشانی فازی مشخص گردید که حدود 13 درصد از بافت شهر اردبیل در پهنه‌ی آسیب‌پذیری خیلی‌زیاد و حدود 18 درصد در پهنه‌ی آسیب‌پذیری زیاد قرار دارند. از طرفی نتایج مدل RADIUS نشان می‌دهد که تعداد 13853 ساختمان در معرض تخریب قرار دارند که 36 درصد آنها در منطقه 1 و 29 درصد آنها در منطقه 4 می‌باشند. همچنین تعداد مجروحان در زلزله‌ی احتمالی 67117 و تعداد کشته‌شدگان 3113 برآورد شده است. | ||
| مراجع | ||
|
اسمعیل‌پور، مرضیه؛ لاله‌پور، منیژه و ممقانی، سمانه (1401). ارزیابی میزان آسیب‌پذیری مساکن شهر تبریز در برابر مخاطره زلزله (مطالعه موردی: منطقه 10 شهرداری). جغرافیا و برنامه‌ریزی، 26(82)، 48-27.
پورمحمدی، محمدرضا و کرمی، محمدرضا. (1393). ترکیب مدل کرنل (KDE) و مدل AHP در ارزیابی خطر زلزله در بافتهای حاشیه‌نشین و فرسوده شهری با کمک سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS)، مطالعه موردی مناطق یک و پنج شهر تبریز. جغرافیا و برنامه‌ریزی، 18(50)، 88-55.
جعفرنیا، افشین؛ خرم‌بخت، احمدعلی و قنبری، عبدالرسول. (1398). پهنه‌بندی آسیب‌پذیری ناشی از زلزله با استفاده از منطق فازی در GIS، مطالعه موردی شهر لار. جغرافیای طبیعی، 12(43)، 122-105.
خدادی جید، شاهین و پورزینلی، سعید. (1401). پهنه‌بندی لرزه‌ای شهر اربیل با استفاده از تحلیل خطر قطعی و سیستم فازی. مهندسی عمران مدرس، 22(2)، 57-43.
خدمت‌زاده، علی؛ موسوی، میرنجف و یوسف‌زاده، اردشیر. (1400). تحلیل شاخص‌های آسیب‌پذیری شهری با رویکرد مدیریت بحران زلزله (مطالعه موردی: شهر ارومیه). مطالعات برنامه‌ریزی سکونتگاه‌های انسانی، 16(54)، 62-43.
غضنفرپور، حسین؛ حسینی‌خواه، حسین و کمالی باغراهی، اسماعیل. (1402). تحلیل ریسک و آسیب‌پذیری لرزه‌ای سکونتگاه‌های انسانی شهرستان باشت با استفاده از مدل دیماتل فازی و GIS. مخاطرات محیط طبیعی، 12(35)، 36-21.
قائدرحمتی، صفر و عظیمی‌نیا، بابک (1396). ارزیابی میزان تراکم و ارتباط آن با آسیب‌پذیری لرزه‌ای (نمونه موردی: منطقه چهار شهرداری تهران). جغرافیا و برنامه‌ریزی، 21(61)، 298-279.
مشک‌سار، پریسا؛ ایزدی، حسن؛ سلطانی، علی و بذرگر، محمدرضا. (1392). ارزیابی آسیب‌پذیری فیزیکی بافتهای شهری در برابر زلزله در روش RADIUS (نمونه‌ی موردی: منطقه‌ی 3 شهرداری شیراز). پژوهش‌های جغرافیایی برنامه‌ریزی شهری، 1(1)، 129-115.
مشک‌سار، پریسا؛ پیوسته‌گر، یعقوب و شمس‌الدینی، علی. (1397). ارزیابی طیف آسیب‌پذیری لرزه‌ای با معیار تلفات انسانی (نمونه موردی: منطقه 3 کلان‌شهر شیراز). دانش شهرسازی، 2(3)، 113-99.
میردهقان اشکذری، سیداحمد؛ المدرسی، سیدعلی؛ رضایی، محمدرضا؛ نوجوان بشنغیان و محمدرضا، خبازی، مصطفی. (1401). ارزیابی و تحلیل آسیب‌پذیری شهر یزد در برابر زلزله با استفاده از مدل‌های ترکیبی. مدیریت مخاطرات محیطی، 9(3)، 217-205. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 540 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 249 |
||