آمار
| تعداد نشریات | 45 |
| تعداد شماره‌ها | 1,388 |
| تعداد مقالات | 17,005 |
| تعداد مشاهده مقاله | 54,725,295 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 17,275,860 |
تدوین الگوی تحقق‌پذیری طرح‌های راهبردی ایران (مورد مطالعه: شهر شهرکرد) | ||
| جغرافیا و برنامهریزی | ||
| دوره 28، شماره 90، 1403، صفحه 286-257 اصل مقاله (1.74 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله علمی پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/gp.2024.58734.3192 | ||
| نویسندگان | ||
| گشتاسب کیانی1؛ کوروش افضلی* 2؛ کرامت الله زیاری3 | ||
| 1دانشجو دکتری شهرسازی دانشگاه آزاد کرمان | ||
| 2هیئت علمی دانشگاه کرمان | ||
| 3استاد گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشکده جغرافیای دانشگاه تهران، تهران، ایران | ||
| چکیده | ||
| تدوین الگوی تحقق‌پذیری طرح‌های راهبردی ایران (مورد مطالعه: شهر شهرکرد) چکیده: پژوهش حاضر بر اساس هدف کاربردی – توسعه‌ای و روش انجام آن توصیفی - تحلیلی است و در زمره تحقیقات کیفی قرار دارد. ایده تدوین الگوی تحقق‌پذیری طرح‌های راهبردی ایران بر اساس تعیین میزان موفقیت تحقق‌پذیری برنامهریزی راهبردی در بررسی نظام ارزیابی، معیارها و دستیابی به اهداف از پیش تعیین شده، مورد توجه است. از این رو هدف این پژوهش تدوین معیارها و شاخص‌های تحقق‌پذیری(با توجه به نظریه داده‌بنیاد) به صورت پایلوت روی شهر شهرکرد می‌باشد، بدین صورت که این الگو اگر بخواهد در شهرکرد ارائه شود، باید چه مشخصه‌هایی داشته باشد. در این قسمت با بهره‌گیری از روش نظریه زمینه‌ای نظام‌مند، گردآوری داده‌های متنی، مصاحبه‌ای از افراد مطلع در دو حوزه پژوهشی و اجرایی و تحلیل داده‌ها، طیف گسترده‌ای از عوامل مؤثر در بکارگیری و تحقق این رویکرد در قالب 22 مقوله اصلی و 129 مقوله فرعی و روابط میان آنها شناسایی شده است. دستاورد این پژوهش شناسایی شاخص‌های توسعه جهت تحقق‌پذیری طرح‌های شهری و همچنین سنجش، رتبه‌بندی، تحلیل و ارزیابی و ارائه الگویی مطلوب به طور خاص می‌باشد. با عنایت به یافته‌های بدست آمده در خصوص پیامدهای تحقق‌پذیری طرح الگوی بهینه (شهر شهرکرد) مشخص گردید که توسعه مشارکت، بهبود عملکرد شهرداری و توسعه پایدار شهری از جمله مؤلفه‌های تحقق‌پذیری طرح‌های توسعه شهری می‌باشند. | ||
تازه های تحقیق | ||
یافته‌ها نشان می‌دهد عوامل بنیادی‌تر و گسترده‌تری در بکارگیری و تحقق این رویکرد مؤثر هستند که می‌توان آنها را در قالب زیرساخت‌های اندیشه‌ای (تفکر حاکم بر نظام برنامهریزی شهری)، سیاستی (سیاست‌های کلان شهرسازی)، ابزاری (رویکرد تهیه برنامه‌های توسعه شهری، محتوای برنامه‌ها و نیازسنجی)، سازمانی (نوع نظام برنامهریزی شهری کشور، ساختار و تشکیلات اجرای طرح‌ها و هماهنگی بین سازمانی)، قانونی (قوانین ملی مدافع حقوق گروه‌های اجتماعی مختلف، مصوبات شورای شهر و ضمانت اجرای قوانین)، ماالی (بنیه مالی شهرداری‌ها)، آموزشی (آموزش دانشجویان برنامهریزی شهری و دانش و تجربه تهیه کنندگان برنامه‌ها) و فرهنگی اجتماعی (مطالبه‌گری عمومی و ویژگی‌های فرهنگی و اجتماعی شهروندان) بیان نمود. الگوی کدگزاری محوری یا مدل مفهومی اولیه بدست آمده شامل تعداد زیادی مقوله‌های اصلی و فرعی است. رجوع به ادبیات پژوهش و مواردی که مورد تأکید نظریه‌پردازان این حوزه است و مقایسه آنها با نظرات صاحب‌نظران برنامهریزی شهر شهرکرد درباره عوامل مؤثر بر تحقق این الگو در بستر و زمینه کشور ایران و به طور مشخص شهر شهرکرد نشان می‌دهد که برخی مقوله‌ها بنیادی‌تر و اساسی‌تر هستند. بنابراین مقوله‌های بنیادی انتخاب و در مراحل بعد با تحقیقات بیشتر به روش کیفی، مدل مفهومی اولیه بدست آمده پالایش و تدقیق می‌شود. در ادامه عوامل تعیین کننده‌تر در سه محور: اول: اسناد برنامه‌های توسعه شهری، دوم: چهارچوب‌های قانونی برنامهریزی برای تنوع و تفاوت در دو سطح ملی و محلی و سوم: ساختار سازمانی و اقدامات مدیریت شهری مورد بررسی دقیق‌تر قرار می‌گیرند. نتایج حاصل از کدگذاری محوری پیامدهای تحقق‌پذیری طرح‌های توسعه شهری نشان داده که توسعه مشارکت، بهبود عملکرد شهرداری و توسعه پایدار شهری از جمله پیامدهای تحقق‌پذیری طرح‌های توسعه شهری می‌باشند. راهبردهایی که برای مدیریت وضعیت پیش‌آمده و تحقق بخشیدن به مقوله محوری اتخاذ می‌شود، عوامل مداخله‌گری که تسهیل‌گر یا مانع تأثیرگذاری عوامل علی و زمینه‌ای بر مقوله‌محوری می‌شود، و پیامدهایی ناشی از راهبردهای اتخاذی نشان داده می‌شود. همانطور که در مدل پارادایمی استراوس و کوربین مشاهده می‌شود، عوامل علی، عوامل زمینه‌ای، عوامل مداخله‌گر، راهبردها و پیامدهای مؤثر و مرتبط با تحقق‌پذیری طرح‌های توسعه شهری استخراج شده‌اند. امروزه با توجه به پیچیده شدن روزافزون مسائل شهری و چند بعدی شدن ساختار تصمیم‌گیری در مدیریت شهری، مبحث تحقق‌پذیری طرح‌های توسعه شهری و همچنین مقوله‌محوری بکارگیری مؤثر ظرفیت‌های قانونی، اقتصادی، آموزشی و انسانی در جهت بهبود تحقق‌پذیری طرح‌های توسعه شهری، از اهمیت بسیاری برخوردار است. در این راستا، شرایط على مؤثر بر بکارگیری مؤثر ظرفیت‌های قانونی، اقتصادی، آموزشی و انسانی در جهت بهبود تحقق‌پذیری طرح‌های توسعه شهری، شامل عواملی همچون ذی‌نفعان سیاسی، جامعه‌مدنی، دستورالعمل‌های نهادهای بالادستی، تغییر و تحولات محیطی، عوامل استراتژیک، عوامل مدیریتی و عوامل نهادی می‌باشد. این عوامل مستقیماً بر پدیده محوری در مدل تحقق‌پذیری طرح‌های توسعه شهری تأثیر گذارند. از سویی، در راستای پیاده‌سازی تحقق‌پذیری طرح‌های توسعه شهری، موانع و چالش‌هایی وجود دارند که موجب می‌شود، در بکارگیری مؤثر ظرفیت‌های قانونی اقتصادی، آموزشی و انسانی در جهت بهبود تخقق‌پذیری، خلل‌هایی وارد شود. این عوامل مداخله‌گر، هم بر روی شرایط على و هم بر روی راهبردهای پیاده‌سازی تحقق‌پذیری طرح‌های توسعه شهری تأثیر می‌گذارند. عوامل مداخله‌گر در تحقق‌پذیری طرح‌های توسعه شهری، شامل مواردی از قبیل موانع حقوقی و قانونی، موانع فرآیندی در سازمان و ضعف‌های مدیریتی می‌باشند. همان طور که گفته شد، این چالش‌ها و موانع بر روی راهبردهای پیاده‌سازی تحقق‌پذیری طرح‌های توسعه شهری نیز مؤثرند. مدل پارادایمی نمایانگر نتیجه نهایی تحلیل کیفی به روش داده‌بنیاد است. در این مدل مقوله‌های شناسایی شده به وسیله کدگذاری محوری و کدگذاری باز در قالب یک الگوی نظام‌مند نمایش داده می‌شود. فرآیند یکپارچه‌سازی و بهبود بخشی نظریه در کدگذاری انتخابی، از طریق تکنیک‌هایی نظیر نگارش، خط و داستان که مفاهیم را به هم متصل می‌نماید و فرآیند دسته‌بندی از طریق یادداشت‌های شخصی در خصوص ایده‌های نظری انجام می‌پذیرد. در واقع در اﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻧﻈﺮﯾﻪﭘﺮداز زﻣﯿﻨﻪای، ﻣﻘﻮﻟﻪ ﻣﺤﻮری را ﮐﻪ ﺳﺎﯾﺮ ﻣﻘﻮﻻت ﺑﺮ ﻣﺤﻮر آن ﻣﯽﮔﺮدﻧﺪ و ﮐﻠﯿﺘﯽ را ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽدﻫﻨﺪ، ﺑﻪ ﻃﻮر روشﻣﻨﺪ اﻧﺘﺨﺎب و ﺑﺎ ارﺗﺒﺎط دادن آن ﺑﺎ ﺳﺎﯾﺮ ﻣﻘﻮﻻت ﺑﻪ ﻧﮕﺎرش ﻧﻈﺮﯾﻪ اﻗﺪام ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺷﺮﺣﯽ اﻧﺘﺰاﻋﯽ ﺑﺮای ﻓﺮآﯾﻨﺪی ﮐﻪ در ﭘﮋوﻫﺶ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ، اراﺋﻪ ﻣﯽدهد | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| طرح‌های توسعه شهری؛ برنامهریزی راهبردی؛ شاخص‌های توسعه؛ تحقق‌پذیری؛ شهرشهرکرد | ||
| اصل مقاله | ||
|
برنامهریزی راهبردی با آگاهی از مشکلات و نواقص آشکار شده از عمل جمعی و با توجه به چشم‌انداز دگرگون شده جدید از حکومت دموکراتیک و مترقی، هدف اصلی، کمک به بازیگران حکومت و جامعه مدنی به منظور همکاری هر چه بیشتر با یکدیگر است، هدف اصلی این مقاله تحلیل و بررسی طرح‌های توسعه شهری و الگوی مناسب جهت جایگزین با توجه به ظزفیت وجودی برنامهریزی ساختاری – راهبردی می‌باشد. پژوهش حاضر مبتنی بر هدف کاربردی – توسعه‌ای و روش انجام آن توصیفی – تحلیلی بوده و در زمره تحقیقات کیفی قرار می گیرد. ایده تدوین الگوی تحقق برنامه‌های راهبردی ایران بر اساس تعیین میزان موفقیت تحقق برنامهریزی استراتژیک در ارزیابی نظام ارزیابی، معیارها و دستیابی به اهداف از پیش تعیین شده مورد توجه است. از این رو، هدف این پژوهش، تدوین معیارها و شاخص‌های امکان‌سنجی (بر اساس تئوری پایگاه داده) به صورت پایلوت در شهر شهرکرد است، به گونه‌ای که اگر قرار است این مدل در شهرکرد ارائه شود، چه ویژگی‌هایی باید داشته باشد. دستاورد این پژوهش شناسایی شاخص‌های توسعه برای تحقق طرح‌های شهری و اندازه‌گیری، رتبه‌بندی، تحلیل و ارزیابی و ارائه الگوی مطلوب ویژه است. با توجه به یافته‌ها در خصوص تحقق طرح الگوی بهینه (شهرکرد) مشخص شد که توسعه مشارکت، بهبود عملکرد شهرداری و توسعه پایدار شهری از مولفه‌های تحقق طرح‌های توسعه شهری است | ||
| مراجع | ||
|
ابراهیمی، مهدی، زمانی، اعظم (1400)، تحلیلی بر وضعیت تحقق‌پذیری برنامهریزی کاربری اراضی طرح جامع شهر ملایر (1400)، مجله پژوهش‌های بوم‌شناسی شهری، فصلنامه علوم انسانی، پیاپی 24. https://grup.journals.pnu.ac.ir/article_8659.html
اصغری زمانی، اکبر، روستایی، شهریور، محمدی ترکمانی، حجت (1401)، جستاری بر مفهوم رانت و عوامل کلیدی موثر بر بروز آن در مدیریت شهری ایران (مطالعه موردی شهرداری تبریز)، دانشگاه تبریز، شریه علمی جغرافیا و برنامهریزی، دوره 26، شماره 79 ، اردیبهشت، صفحه 13-37. https://geoplanning.tabrizu.ac.ir/article_12560.html
امانپور، سعید، فدایی‌جزی، فهیمه (1402)، سنجش عدالت اجتماعی در ساختار فضایی بندر دیر با تأکید بر کاربری‌های خدماتی، نشریه برنامهریزی فضایی (دانشگاه اصفهان)، سال سیزدهم، شماره‌دوم، (پیاپی 49)، تابستان، صص 1-20. https://sppl.ui.ac.ir/article_27660.html
پهلوانیان، حسین، میرحسینی‌زواره، سید‌مهدی، امانپور، محمدتقی (1392)، مطالعه تطبیقی برنامه‌های راهبردی "استراتژیک" شهرداری‌های منتخب جهان، انتشارات نیکو روش، تهران، چاپ: 2. https://parhambook.com/product/detail/15716
پریزادی، طاهر، حسین‌خانی، هادی (1401)، برنامهریزی راهبردی توسعه منطقه‌ای با رویکرد شکوفایی شهری (مورد مطالعه منطقه 5 کرج)، فصلنامه مطالعات مدیریت شهری، سال چهاردهم، شماره 49، بهار، صص 1-17. https://ums.srbiau.ac.ir/article_20249.html
پنداریان، لطیف، دریاباری، سید جمال‌الدین، بخشنده‌نصرت، عباس (1398)، آسیب‌شناسی تحقق‌پذیری طرح‌های شهری در ایران، نمونه موردی منطقه ۲۲ شهر تهران، مجله جغرافیا، شماره ۶۱، صص ۲۵ – ۳۷. https://www.sid.ir/paper/379966/fa
ثقفی‌اصل، آرش (1398)، ارائه مدل مفهومی تحقق‌پذیری پروژه‌های طراحی‌شهری ایران بر مبنای نظریات فوکو و هابرماس، فصلنامه علمی – پژوهشی مطالعات شهری، شماره 30. https://urbstudies.uok.ac.ir/article_61056.html
ثقفی‌اصل، آرش، زبردست، اسفندیار، ماجدی، حمید (1393) شناسایی و اولویت‌بندی معیارها و شاخص‌های مؤثر در فرآیندتحقق‌پذیری پروژه‌های طراحی شهری در ایران، معماری و شهرسازی آرمان شهر، شماره 13.
https://www.armanshahrjournal.com/article_33445.html
جهانشاهی، هاجر، وارثی، حمیدرضا (1401) تدوین برنامهریزی استراتژیک فضای شهری با رویکرد توسعه پایدار شهری (نمونه موردی: بندر بوشهر)، فصل امه علمی- پژوهشی آمایش محیط، زمستان، شماره 55. صص 101-123. https://ebtp.malayer.iau.ir/article
حجتی، حمید (1397)، چرایی و چالش‌های گذار از طرح جامع شهری به استراتژیک مطالعه موردی: طرح‌های توسعه شهری رشت با تأکید بر طرح جامع سوم شهر، رساله دکتری دکتری در رشته جغرافیا و برنامهریزی شهری به راهنمایی دکتر محمدرضا پور محمدی، دانشکده برنامهریزی و علوم محیطی، گروه جغرافیا و برنامهریزی شهری، دانشگاه تبریز.
حجتی، حمید. (1401)، طرح‌های توسعه شهری در ایران و جهان، تهران: انتشارات سیمای دانش، چاپ اول. https://parhambook.com/product/detail/18609
حجتی، حمید، قربانی، رسول (1402) بررسی تطبیقی انتقادی مبنا و روند ته یه طرح‌های جامع؛ استراتژیک و ساختاری – راهبردی، نشریه علمی پژوهشی دانش شهرسازی، دانشگاه گیلان، دوره 7، شماره 2. صص 65-90. https://journals.guilan.ac.ir/
حجتی، حمید، پورمحمدی، محمدرضا، قربانی، رسول. (1400)، درآمدی بر طرح‌های توسعه شهری با تأکید بر طرح‌های جامع، استراتژیک و ساختاری راهبردی. تهران: انتشارات پرهام، چاپ اول. https://www.gisoom.com/book/11746924
خزایی ، مصطفی، ساسان‌پور، فرزانه، (1402)، تحلیل و ارزیابی شاخص‌هایِ راهبرد توسعه شهر ی ملارد با استفاده از مدل کوداس، دانشگاه تبریز، شریه علمی جغرافیا و برنامهریزی، دوره 27، تابستان، صصفحات 57-70. https://geoplanning.tabrizu.ac.ir/article_14974_72982f79
رضوانیان، الهه (1402)، تأملی بر فرآیند آینده‌نگاری راهبردی در برنامهریزی شهری، فصلنامه چشم‌انداز شهرهای آینده، دوره چهارم، شماره اول، پیاپی (31)، بهار. https://jvfc.ir/article-1-247-fa.html
رهبرنیا، غلامحسین، سعیدی‌رضوانی، نوید، دولت‌آبادی، فریبرز (1401)، ارزیابی تحقق‌پذیری برنامه‌های میان مدت شهرداری کلان شهرها مطالعه موردی برنامه ۵ ساله راهبردی و عملیاتی شیراز (۱۳۹۷-۱۳۹۲)، پژوهش‌های جغرافیای انسانی، دورە 54، شمارە 4 ، زمستان. https://jhgr.ut.ac.ir/article_83932.html
زارعی، وحید، کاویانی، رضا (1402)، بررسی و تبین ابزارهای تحقق‌پذیری طرح‌های شهری در ایران نمونه موردی طرح‌های جامع و ساختاری - راهبردی شهر شیراز، کنگره وزارت علوم به شماره مجوز 7264038. https://civilica.com/doc/1656366
سیف‌الددینی، فرانک (1399) مبانی برنامهریزی شهری، تهران، انتشارات آییژ، چاپ پنجم. تعداد صفحات 248- https://www.gisoom.com/book/1626138
شاهین، سمیرا، موسوی، ملیکاسادات (1402)، طراحی برنامه راهبردی توسعه مناطق شهری (نمونه موردی: منطقه 4 شهر اصفهان)، مهندسی جغرافیایی سرزمین، دوره7، شماره 1 (پیاپی 15)، بهار، صص 47-74. https://www.jget.ir/article_144666.html
صیادی، فرزین، تقوایی، مسعود، هایراپطیان، واچیک (1401)، میزان تحقق‌پذیری شهر خلاق پایدار در کلان‌شهر تهران، فصلنامه علمی پژوهشی جغرافیا و برنامهریزی منطقه‌ای، موسسه آموزش عالی قشم. سال دوازدهم، شماره ۳، تابستان. https://www.jgeoqeshm.ir/article_165274.html
فتحی، فریبا (1396) فرهنگ و تأثیرپذیری آن از هنر، معماری و شهرسازی در راستای ایجاد فرهنگ دانش بنیان، نخستین کنفرانس ملی به سوی شهرسازی و معماری دانش بنیان، سوم اردیبهشت‌ماه، فرهنگ و تأثیرپذیری آن از هنر معماری و شهرسازی در راستای ایجاد فرهنگ دانش بنیان، ایران: تهران، نخستین کنفرانس ملی بسوی شهرسازی و معماری دانش بنیان اردیبهشت‌ماه تهران ایران. - https://www.sid.ir/paper/881514/fa
قنبری، ابوالفضل، تقی‌زاده فانید، ابوالقاسم، آبار، محمد (1400)، بررسی علل و عوامل موانع تحقق طرح‌های آمایش در استان آذربایجان شرقی، دانشگاه تبریز، شریه علمی جغرافیا و برنامهریزی، سال ۲۶، شماره ،۷۹ فصل بهار، صفحات ۳۰۵ – ۲۸۵. https://geoplanning.tabrizu.ac.ir/article_12844.html
کیوی،ریموند، کامپنهود، لوک وان (1400) روش تحقیق در علوم اجتماعی (نظری و عملی)،ترجمه عبدالحسین نیک گهر، نشر توتیا. تعداد صفحات 298. https://www.gisoom.com/book/1309674/
مرکز آمار ایران (1395) سرشماری عمومی نفوس و مسکن 1395-1335. https://fa.wikipedia.org
محمدی‌دوست، سلیمان، خانی‌زاده، محمدعلی، کشاورز، ملیحه (1399)، بررسی عوامل تحقق‌پذیری کاربری فضای سبز با رویکرد راهبرد توسعه شهری در کلان شهر تبریز، نشریه انسان و محیط زیست، بهار، شماره 1. https://elmnet.ir/doc/2150324-40032
مشکینی، ابوالفضل، ضرقام‌فرد، مسلم (1402)، توسعه یک الگوی ساختاری - تفسیری از عوامل مؤثر بر تحقق حق مسکن شایسته در ایران، دوره ،۲۷ شماره ،۱ بهار. https://hsmsp.modares.ac.ir/article-21-50207-fa.html
میرزایی، جهان‌بین، پیوسته‌گر، یعقوب، کلانتری‌خلیل‌آباد، حسین (1398)، سنجش و ارزیابی تحقق‌پذیری فضای خدمات شهری (مطالعه موردی: مناطق نه‌گانه شهر شیراز)، دو فصلنامه جغرافیای اجتماعی شهری، دانشگاه شهید باهنر کرمان. https://ensani.ir/fa/article/420385
مولایی، اصغر، محمدزاده، مریم (1401)، بازشناسی ابعاد و معیارهای تحقق‌پذیری طرح‌های توسعه شهری در تجارب معاصر ایران، مجله علمی گفتمان طراحی شهری، دوره دوم، شماره 2،تابستان. https://udd.modares.ac.ir/article-40-54026-fa.pdf
مهندسین مشاور فجر توسعه (1402) تهران: طرح جامع شهرکرد در دست اقدام.- https://www.jamaran.news
نجفی،طاهره، رودسری، رباب (1395)، مشاهده در رویکرد گراندد تئوری: یک مطالعه مروری" مجله تحقیقات کیفی در علوم سلامت، سال 5 شماره 7، تابستان، صفحات 221 -229. https://www.sid.ir/paper/215588/fa
یزدانی، محمدحسن، هاشمی معصوم‌آباد، رضا، دولتیاریان، کامران (1402)، سنجش میزان سلامت سکونتگاه‌های شهری با تأکید بر نظریه شهر سالم مطالعه موردی: شهر نورآباد، دانشگاه تهران: فصلنامه پژوهش‌های جغرافیای برنامهریزی شهری، 11 (1)، صص 233-255.
https://jurbangeo.ut.ac.ir/article_93567.html | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 352 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 143 |
||