آمار
| تعداد نشریات | 45 |
| تعداد شماره‌ها | 1,398 |
| تعداد مقالات | 17,056 |
| تعداد مشاهده مقاله | 55,024,984 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 17,481,572 |
سیر دگرگونی عنوان ردالعجز علی(الی) الصدر در کتاب‌های بلاغی | ||
| زبان و ادب فارسی (نشریه سابق دانشکده ادبیات دانشگاه تبریز) | ||
| مقاله 6، دوره 76، شماره 247، 1402، صفحه 107-129 اصل مقاله (698.75 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/perlit.2023.53528.3390 | ||
| نویسندگان | ||
| سیدعلی سینا رخشنده مند1؛ علیرضا فولادی* 2 | ||
| 1گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران | ||
| 2گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه کاشان، کاشان، ایران | ||
| چکیده | ||
| از جمله آرایه‌ها و ترفندهای ادبی که از پیشینه و قدمت دیرینه‌ای برخوردار است و با دسته‌بندی‌ها، عناوین و نام‌گذاری‌های مختلفی در کتاب‌های بلاغی عربی و فارسی ارائه شده «ردالعجز علی (الی) الصدر» یا «رد الصدر الی (علی) العجز» است. به‌کارگیری «الی» به جای «علی» و جایگزینی «الصدر» به جای «العجز»، باعث شده است آن‌چه به زعم دسته‌ای از کتاب‌های بلاغی تحت عنوان «رد العجز علی الصدر» آمده است، به‌باور گروهی دیگر بر عکس -یعنی ردالصدر الی العجز- باشد. بلاغت‌پژوهان فارسی، منبع این اختلاف نظر را متوجه شمس قیس رازی مؤلف المعجم می‌دانند؛ بدین سبب، گروهی به‌پیروی و انقیاد و دسته‌ای دیگر به انتقاد و نقد نظر ایشان پرداخته‌اند؛ از همین روی این نوشتار -که با روش توصیفی- تحلیلی نگاشته شده برآن است تا با بازبینی سیر تاریخی و تطور این صنعت ادبی و اهمیت آن در اهمّ کتاب‌های بلاغی عربی- فارسی به‌گونه‌ای ویژه به اختلاف نظر در مورد به‌کارگیری «علی» و «الی» بپردازد و این گونه مشخص خواهد شد که خاستگاه اولیه و منشأ این اختلاف نظرها- بر‌خلاف آن‌چه که در کتاب‌های بلاغی فارسی بیان شده است- از بلاغت عربی و توسط سکاکی، نشأت گرفته است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| ردالصدر علی(الی) العجز؛ ردالعجز علی (الی) الصدر؛ بلاغت؛ بدیع؛ تطور | ||
| مراجع | ||
|
ابن ابی الاصبع، ابومحمد زکیالدین عبدالعظیم المصری (1368) بدیع‌القرآن، چاپ اول، ترجمه سیدعلی میرلوحی، مشهد: آستان قدس رضوی.
ابن اثیر، ضیاءالدین (1983) المثل السائر فی ادب‌الکاتب و الشاعر، قدم له و حققه و شرح و علقه علیه: احمد الحوفی و بدوی طبانه، الریاض: دارالرفاعی.
ابن السبکی، بهاءالدین ابوحامد احمد بن علی بن عبدالکافی (2001) عروس‌الافراح فی شرح تلخیص‌المفتاح، چاپ خلیل ابراهیم خلیل، بیروت: دارالکتب العلمیه.
ابن حجه الحموی، تقی‌الدین ابی‌بکر علی (1991) خزانه‌الادب و غایت‌الارب، چاپ عصام شعیتو، بیروت: دار و مکتبه الهلال.
ابن رشیق القیروانی، ابوعلی الحسن بن علی (1934) العمده، حققه و علق حواشیه: محمد محیالدین عبدالحمید، الجزء اول، بالقاهره: مطبعه حجازی.
ابن زملکانی، کمال الدین عبدالواحد (1964) التبیان فی علم‌البیان، تحقیق: احمد مطلوب و خدیجه الحدیثی، بغداد: مطبعه العانی.
ابن مالک الدمشقی، ابوعبدالله بدرالدین (2001) المصباح فی المعانی و البیان و البدیع، محقق: الدکتور عبدالحمید هنداوی، بیروت- لبنان: دارالکتب العلمیه.
ابن معتز، عبدالله (1979) البدیع، به کوشش: اغناطیوس کراتشقوفسکی، بغداد: مکتبه المثنی.
ابن معتز، عبدالله (1395) البدیع، ترجمه و تحقیق: یحیی کاردگر و بهاءالدین اسکندری، چاپ اول، قم: موسسه بوستان کتاب.
ابن منقذ، اسامه (1960) البدیع فی نقدالشعر، بتحقیق: احمد احمد بدوی و حامد عبدالمجید، قاهره- مصر: شرکه مکتبه و مطبعه مصطفی البابی الحلبی و اولاده.
احمدنژاد، کامل (۱۳8۲) فنون ادبی، چاپ چهارم، تهران: پایا.
اسفندیارپور، هوشمند (1383) عروسان سخن، تهران: فردوس.
آزاد بلگرامی، میرغلامعلی بن نوح (1382) غزالان‌الهند، تصحیح: سیروس شمیسا، تهران: صدای معاصر.
آق اولی، عبدالحسین (1381) دررالأدب: در فن معانی، بیان، بدیع، تهران: طبع کتاب.
آقا سردار، نجف قلی میرزا (1362) دره نجفی در علم عروضی بدیع قافیه، تصحیح: حسین آهی، چاپ اول، تهران، فروغی.
آهنی، غلامحسین (۱۳۵۷) معانی بیان، تهران: بنیاد قرآن.
الباقلانی، ابوبکر محمد بن الطیب (بی تا). اعجازالقرآن، تحقیق از احمد صقر، الطبعه الثانیه، مصر: دارالمعارف.
باقلانی، محمد بن طیب (2001) اعجازالقرآن، مصحح: صلاح محمد عویضه، بیروت- لبنان: دارالکتب العلمیه.
بهزادی اندوهجردی، حسین (1375) بدیع فنون و آرایشهای ادبی، چاپ اول، تهران: دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی.
پارسا، سیداحمد، (1391)، «تحلیل و بررسی دیدگاههای اندیشمندان علوم بلاغی در زمنیۀ تصدیر»، کاوش نامه، سال 13، شماره 25، صص 9-26.
تاج الحلاوی، علی بن محمد (۱۳۴۱) دقایق‌الشعر، به تصحیح و با حواشی و یادداشتهای: سید محمدکاظم امام، تهران: دانشگاه تهران.
التفتازانی، سعدالدین (1330ش) المطول، القاهره: مطبع احمد کامل.
التفتازانی، سعدالدین (1369) المختصر، الشرح و التعلیق و الحواشی لعبدالمتعال الصعیدی، قم: انتشارات کتابسرا.
تقوی، نصرالله (۱۳۶۳) هنجارگفتار: در فن معانی و بیان و بدیع فارسی، چاپ دوم، اصفهان: فرهنگسرای اصفهان.
تهانوی، محمدعلی بن علی (1826) کشاف اصطلاحات‌الفنون، کلکته.
ثامنی، جعفر (1341) فنون شعری، چاپ اول، شیراز: فولادوند.
الثعالبی، منصور (1993) روضه‌الفصاحه، حققه و علی علیه: محمد ابراهیم سلیم، مکتبه القرار، القاهره.
جام هروی، سیف (1399) جامع‌الصنایع و الاوزان، تصحیح زینب صادقی‌نژاد، چاپ اول، تهران: انتشارات محمود افشار با همکاری انتشارات سخن.
جرجانی، عبدالقاهر (1954) اسرارالبلاغه، تحقیق ه. ریتر، استانبول.
جرجانی، عبدالقاهر (بی تا) دلایل‌الاعجاز، چاپ رشید رضا، قاهره.
الحاتمی، علی محمد بن الحسن بن المظفر (1979) حلیه‌المحاضره فی صناعه‌الشعر، تحقیق: جعفر الکتابی، بغداد: وزاره الثقافه و اعلام.
حسن انوری، یوسف عالی عباس‌آباد (1393) بلاغت: بدیع و بیان، چاپ اول، تهران: فاطمی.
حسینی نیشابوری، عطاءالله بن محمود (1384) بدایع‌الصنایع، تصحیح رحیم مسلمانان قبادیانی، چاپ اول، تهران: بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار.
الحلبی، شهاب‌الدین محمود (1980) حسن التوسل الی الصناعه الترسل، تحقیق و دراسه: اکرم عثمان یوسف، بغداد: دارالرشید.
خزائلی، محمد و سادات ناصری، حسن (1334) بدیع و قافیه، تهران: امیرکبیر.
الخطیبالقزوینی، محمد عبدالرحمن (1998م) التلخیص فی علوم‌البلاغه، شرح عبدالرحمان البرقوقی، بیروت: دار الکتاب العربیه.
خفاجی، محمد ابن عبدالله (1952) سرالفصاحه، تصحیح: عبدالمتعال الصعیدی، مصر: مطبعه محمد علی صبیح و اولاده.
داد، سیما (1380) فرهنگ اصطلاحات ادبی، تهران: مروارید.
دانش، ابراهیم (1391) بررسی انتقادی آرایههای بدیعی بر اساس کتب معتبر بلاغی فارسی، پایان نامه دکتری چاپ نشده، تهران: دانشگاه علامه طباطبایی.
دایی جواد، رضا (1335) زیباییهای سخن یا علم بدیع در زبان فارسی، اصفهان: تأیید.
ذکائی بیضایی، نعمت الله (1364) نقدالشعر، چاپ اول، تهران: نشر ما.
رادویانی، محمد بن عمر (1949م) ترجمانالبلاغه، به تصحیح و اهتمام: احمد آتش، چاپ دوم، تهران: اساطیر.
رازی، فخرالدین (2004م) نهایه‌الایجاز فی درایه‌الاعجاز، تحقیق: نصرالله حاجی مفتی اوغلی، چاپ اول، بیروت: دارصادر.
رامی، شرف الدین (1325) انیس العشاق، تصحیح: محمد اقبال، تهران: دانشگاه تهران.
رجایی، محمدخلیل (۱۳۵۹) معالمالبلاغه در علم معانی و بیان و بدیع، چاپ سوم، شیراز: دانشگاه شیراز.
رشید وطواط، محمد بن محمد (1362) حدائق‌السحر فی دقائقالشعر، به تصحیح و اهتمام: عباس اقبال، تهران: طهوری و سنایی.
رضایی، رمضان (1400) نگاهی به تطور فنون بدیعی، چاپ اول، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
رنجبر، احمد (1385) بدیع، چاپ اول، تهران: اساطیر.
زاهدی، جعفر (1346) روش گفتار (علم البلاغه) در فن معانی، بیان، بدیع، مشهد: دانشگاه مشهد.
زرکشی، بدرالدین محمد ابن عبدالله (بی تا) البرهان فی علوم القرآن، تحقیق: المرعشلی و الزهبی و الکردی، بیروت- لبنان: دارالمعرفه.
سبزواری، هادی بن مهدی (1381) الراح القراح، صححه و قدم له و علق علیه: مجید هادی زاده، چاپ اول، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
سکاکی، ابویعقوب یوسف بن محمد بن علی (2000) مفتاح العلوم، چاپ عبدالحمید هنداوی، دارالکتب العلمیه، بیروت.
سیوطی، جلال الدین عبدالرحمن بن ابی‌بکر (1997) الاتقان فی علوم‌القرآن، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت: المکتبه العصریه.
سیوطی، جلال الدین عبدالرحمن بن ابی‌بکر (2011) شرح عقودالجمان فی المعانی و البیان، چاپ ابراهیم الحمدانی و امین لقمان الحبار، بیروت: دارالکتب العلمیه.
شمس‌العلماء گرکانی، محمدحسین (۱۳۷۷) ابدع‌البدایع، تبریز: احرار.
شمس قیس، محمد بن قیس (1360) المعجم فی معاییر اشعارالعجم، تصحیح: عبدالوهاب قزوینی و مدرس رضوی، تهران: زوار.
شمس قیس، محمد بن قیس (1388) المعجم فی معاییر اشعارالعجم، تصحیح: قزوینی: تصحیح مجدد مدرس رضوی: و تصحیح دکتر سیروس شمیسا، چاپ اول، تهران: نشر علمی.
شمیسا، سیروس (1381) نگاهی تازه به بدیع، چاپ چهاردهم، تهران: فردوس.
شهاب انصاری، حسین بن محمدشاه مبارکشاه (1956) کنزالفوائد، مرتبه: سید یوشح بی-ای (علیگ)، هند: مدارس یونیورسیتی.
صادقیان، محمدعلی (1387) زیور سخن در بدیع، چاپ دوم، یزد: دانشگاه یزد.
ضیف، شوقی (1976م) البلاغه: تطور و تاریخ، الطبعه السابعه، القاهره: دار المعارف.
طباطبایی، سیدمحمود (1386) هنر بدیع، قم: دارالعلم.
عسکری، ابوهلال حسن بن عبدالله بن سهل (1998) الصناعتین، الکتابه و الشعر، تحقیق: علی محمد البجاوی و محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت: المکتبه العصریه.
عقدایی، تورج (1396) بدیع در شعر فارسی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
العلوی الیمینی، یحیی بن حمزه (2001) حقایق‌الاعجاز من کتاب الطراز، تحقیق و تقدیم: الشیخ محمود جیره الله، الطبعه الاولی، القاهره: الدار الثقافیه للنشر.
العلوی الیمینی، یحیی بن حمزه (2007م) الایجاز الاسرار کتاب الطراز فی علوم حقائق‌الاعجاز، تحقیق: عیسی باطاهر، چاپ اول، بیروت: دارالمدار الاسلامی.
علوی مقدم، محمد (1372) در قلمرو بلاغت، چاپ اول، مشهد: آستان قدس رضوی.
العلوی، یحیی بن حمزه (2002) الطراز المتضمن لاسرار البلاغه و علوم حقایق الاعجاز، بیروت: المکتبه العصریه.
فاضلی، محمد (1385) تاملی در برخی از فنون بلاغی «مشاکله»، فصلنامه تخصصی ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی مشهد: شماره 9، صص 20-7.
فروغی، محمدعلی (1302) علم بدیع، تهران: علمی.
فشارکی، محمد (۱۳۷۹) نقد بدیع، تهران: سمت.
فضیلت، محمود (۱۳۸۴) آرایههای ادبی، کرمانشاه: طاق بستان و دانشگاه رازی.
فندرسکی، ابوطالب بن میرزا بیک (1381) رساله بیان بدیع، مقدمه، تصحیح و تحشیه: سیده مریم روضاتیان، چاپ اول، اصفهان: دفتر تبلیغات اسلامی.
قدامه بن جعفر، ابوالفرج (1302) نقدالشعر، عنی بتصحیح: بونیاکر، چاپ اول، قسطنطنیه: مطبعه الحوائب.
قریب، عبدالعظیم (1306) بدیع، تهران: معرفت.
القزوینی، الخطیب جلال‌الدین محمد بن عبدالرحمن (1980) الایضاح فی علوم البلاغه، تحقیق: محمد عبدالمنعم خفاجی، بیروت: دار الکتاب العلمیه.
قنبری، محبعلی (1368) گوهرکده، زنجان: اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی زنجان.
قندیل، اسعاد عبدالهادی (1369) فنون شعر فارسی، ترجمه فاطمه سوهانفکر، تهران: موسسه علمی اندیشه جوان.
کاردگر، یحیی (1396) فن بدیع در زبان فارسی (بررسی تاریخی-تحلیلی صنایع بدیعی از آغاز تا امروز)، تهران: صدای معاصر.
کاشفی، حسین بن على (۱۳۶۹) بدایع الأفکار فی صنائع الأشعار، ویراسته و گزارده میرجلال الدین کزازی، تهران: مرکز نشر.
کزازی، جلال‌الدین (۱۳۷۳) بدیع زیباشناسی سخن پارسی، تهران: نشر مرکز.
مازندرانی، محمدهادی (1376) انوارالبلاغه، به کوشش محمدعلی غلامی نژاد، تهران: قبله.
محبتی، مهدی (1386) بدیع نو، چاپ دوم، تهران: سخن.
محمدی، محمدحسن (1387) معانی، بیان و بدیع، تهران: زوار.
المدنی شیرازی، السید علی صدرالدین بن معصوم (1969) انوارالربیع فی انواع‌البدیع، حققه و ترجمه لشعرائه: شاکر هادی شکر، الطبعه الاولی، نجف الاشرف: مطبعه النعمان.
مرتضایی، جواد (1394) بدیع از بلاغت، چاپ اول، تهران: بهارستان.
مردوخی، معد (1378) علوم بلاغی، تهران: بهارستان.
مرغینانی، نصر بن الحسن (1364) محاسن الکلام، به کوشش: محمد فشارکی، اصفهان: فرهنگسرای اصفهان.
مسعودی، امید (1370) زبان شعر (بدیع-عروض-قافیه)، چاپ اول، تهران: آرین.
مطلوب، احمد (2000) معجم المصطلحات البلاغیه، بیروت: مکتبه لبنان.
مظاهری، جمشید، براتی محمود، تاج بخش، پروین (1385) مقایسه بخش بدیع معیار جمالی شمس فخری با حدائق‌السحر رشیدالدین وطواط، مجله علمی‌پژوهشی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه اصفهان، دوره دوم، شماره چهل و هفتم، زمستان، صص 216-191.
نصیری، محمدجواد (1372) معیارالبلاغه، تهران: دانشگاه تهران.
نوروزی، جهانبخش (1378) زیورهای سخن (صناعات ادبی)، چاپ دوم، شیراز: راهگشا.
وحیدیان کامیار، تقی (۱۳۸۳) بدیع و دیدگاه زیبایی شناسی، تهران: سمت.
وراوینی، سعدالدین (1373) مرزبان‌نامه، به کوشش خلیل خطیب رهبر، تهران، صفی علیشاه.
وطواط، رشیدالدین (1362) حدایق‌السحر فی دقایق‌الشعر، تصحیح: اقبال آشتیانی، تهران: طهوری و سنایی.
هاشمی، احمد (1380) جواهرالبلاغه، ترجمه و شرح: حسن عرفان، قم: نشر بلاغت.
هدایت، رضاقلی خان (1383) مدارجالبلاغه در علم بدیع، تصحیح: حمید حسنی، چاپ اول، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
همایی، جلال‌الدین (1389) فنون بلاغت و صناعات ادبی، چاپ اول، تهران: اهورا. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 564 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 401 |
||